Kleszcze, które zazwyczaj żyją na terenach trawiastych, zaroślowych i zalesionych to pasożyty zewnętrzne żywiące się krwią ssaków, ptaków i gadów na całym świecie. Dotychczas rozpoznano ponad 800 gatunków kleszczy, z czego 30 z nich może być niebezpieczna dla ludzi, a ich ugryzienie może powodować miejscowe i uogólnione reakcje w organizmie człowieka. Pasożyty te są siedliskiem wielu patogenów i na skutek ugryzienia mogą przenosić niebezpieczne choroby – boreliozę, kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), paraliż kleszczowy czy wtórne bakteryjne zakażenia skóry.

Należy pamiętać, że ryzyko przeniesienia choroby zwiększa się wraz z czasem przytwierdzenia kleszcza i uwolnienie materiału zakaźnego zachodzi zazwyczaj w przeciągu 24-48 godzin od ugryzienia.

Profilaktyka, czyli jak uchronić się przed kleszczami?

By uniknąć chorób i idących za nimi konsekwencjami mogącymi istotnie wpłynąć na nasze zdrowie bardzo ważną kwestią jest odpowiednia profilaktyka. Ugryzienie kleszcza nie boli (ze względu na środek znieczulający zawarty w aparacie gębowym pasożyta), drapanie miejsca ukłucia nie spowoduje uszkodzeń czy odpadnięcia pasożyta (przez jego silne zakotwiczenie się do ciała żywiciela), a miejsca ugryzienia są trudno dostępne (kleszcze wybierają obszary skóry, które są miękkie, cienkie i ukrwione – pachy, pod kolanami, głowa i szyja, okolice genitaliów).

Wszystkie te czynniki powodują, że często ugryzienie kleszcza przez wiele dni pozostaje niewykryte. Dlatego unikajmy wysokich traw i  ciemnych ubrań, zakładajmy odzież z długimi rękawami i nogawkami, stosujmy odpowiednie repelenty, zaszczepmy się przeciwko KZM i dokładnie oglądajmy swoje ciało po każdym powrocie z łona natury. Co jednak zrobić, gdy kleszcz już nas ugryzie? Jakich narzędzi użyć, by go wyciągnąć?

Czym usunąć kleszcza?

Z wyjątkiem ogólnych zasad dotyczących zapobiegania ukąszeniom kleszcza, każdy znaleziony pasożyt powinien być natychmiast i całkowicie usunięty. Narzędzia do usuwania kleszczy dostępne są w aptekach i warto by każda domowa i wyjazdowa apteczka je zawierała. W ofercie możemy znaleźć kleszczołapki (Tick Twister), lasso (Trix), pompki ssące z tłokiem (Sanity Kleszcz Out) czy gotowe zestawy z preparatami do uprzedniego zamrażania kleszcza przed jego usunięciem (Kick The Tick Expert, Mustico Tick-Off).

Jak wyciągnąć kleszcza?

Obojętnie którego przyrządu używamy (kleszczołapek czy lassa) najważniejsze jest, aby kleszcz był uchwycony jak najbliżej naszej skóry, by usunąć też jego aparat gębowy, czyli tzw. „główkę”. Zapobiegniemy w ten sposób zmiażdżeniu pasożyta i uwolnieniu jego płynów ustrojowych, które mogą zawierać niebezpieczne patogeny.

W przypadku kleszczołapek, pęsety czy szczypczyków z odpowiednio wygiętymi końcówkami na krawędziach należy umieścić narzędzie jak najbliżej skóry, zacisnąć je i wyciągnąć kleszcza pionowo, unikając silnych szarpnięć czy przekręcania. Jeśli do usuwania pasożyta używamy lassa, pętelkę należy nałożyć przez kleszcza na skórze i zacisnąć, zwalniając przycisk urządzenia. Następnie ruchem rotacyjnym, pionowym wyciągnąć kleszcza ku górze. Zestawy do usuwania kleszczy opierają się na tych samych narzędziach do usuwania pasożyta. Dodatkowo zawierają płyn umożliwiający zamrożenie kleszcza, co zmniejsza ryzyko przeniesienia płynów ustrojowych w razie jego naruszenia podczas usuwania.

Jak wyjąć resztki kleszcza?

Jeśli nawet przy usuwaniu kleszcza zdarzy się, że zostanie część głowowa pasożyta, należy poprzestać na dezynfekcji miejsca ugryzienia. Podejmowanie dodatkowych prób usunięcia pozostałych fragmentów jest zbędne. Wspomniane „resztki” pasożyta po czasie zostaną naturalnie usunięte z ciała, a ich wyjmowanie na siłę może wręcz zwiększyć ryzyko zakażenia przez naruszenie ciągłości skóry, co sprzyja dalszemu przenikaniu drobnoustrojów uwolnionych wcześniej z kleszcza.

Jak wyciągnąć kleszcza bez pęsety? 

Jeśli niestety zdarzy nam się znaleźć na swoim ciele kleszcza, a ze sobą nie będziemy mieć żadnego narzędzia do jego usunięcia można do tego celu wykorzystać palce. Dużym minusem tej metody jest wysokie ryzyko zmiażdżenia pasożyta i uwolnienie przez niego materiału zakaźnego. Dlatego przy wyciąganiu kleszcza palcami należy być nadzwyczaj ostrożnym i rozważyć czy bardziej rozsądnym rozwiązaniem nie będzie udanie się do najbliższej apteki bądź gabinetu lekarskiego. Najlepiej w tym celu użyć palca wskazującego i kciuka i chwycić kleszcza jak najbliżej skóry (długie paznokcie będą w tym przypadku ułatwieniem i zmniejszą ryzyko jego zgniecenia). Następnie delikatnymi ruchami w lewo i w prawo (nie ruchami okrężnymi!) należy wyciągnąć go ku górze.