Tworzywa sztuczne, z których wykonane są różnego rodzaju opakowania, to polimery wzbogacone o określone substancje pomocnicze. To właśnie te dodatki stanowią dla nas źródło problemu. Okazuje się, że mogą one przenikać do żywności i powodować wiele różnych chorób. Taki stan rzeczy niejako zmusił naukowców do  zbadania, jak rzeczywiście te substancje oddziałują na nasz organizm. Bisfenol A i ftalany — bo o nich właśnie mowa — mogą m.in. uczestniczyć w patogenezie nowotworów, mogą modulować płodność, a także indukować powstawanie otyłości i cukrzycy typu II [1].

Dlaczego ftalany i bisfenol A w żywności — skąd się biorą?

Ftalany i bisfenol A mogą migrować z opakowań do żywności z różnych powodów. Proces ten może być spowodowany niepoprawnymi procesami technologicznymi lub użyciem niewłaściwych materiałów podczas produkcji. Zależy on również od temperatury otoczenia, rodzaju opakowania oraz od czasu kontaktu opakowania z produktem spożywczym. Niekiedy obróbka cieplna, np. podgrzewanie żywności w opakowaniu w kuchence mikrofalowej, nasila proces migracji [2,3].

Jak ftalany dostają się do naszego organizmu?

Ftalany posiadają kilka ścieżek wnikania do wnętrza ludzkim organizmów. Przede wszystkim, mogą migrować ze sztucznych opakowań do żywności, a wraz z nią przenikać w głąb organizmu. Inną możliwością jest wnikanie przez układ oddechowy bądź przez bezpośredni kontakt ze skórą. Najbardziej toksyczne i niebezpieczne są dla nas ftalany, które dostają się do krwiobiegu poprzez drogi oddechowe [4,5].

Jakie są drogi wnikania bisfenolu A?

Bisfenol A to związek lipofilowy — oznacza to, że jest rozpuszczalny i magazynowany w tłuszczach. Wykazuje silne powinowactwo do naszych błon biologicznych i łatwo przenika przez różne bariery w naszym organizmie. Bisfenol A trafia do wnętrza organizmu podobnie jak ftalany — wraz z żywnością, przez drogi oddechowe bądź przez skórę. Największe zagrożenie stanowi dla nas spożywanie żywności zanieczyszczonej przez bisfenol A [1,4].

Jak plastikowe opakowania wpływają na nasze zdrowie?

Wpływ na pracę mózgu

Fakt, że bisfenol A i ftalany łatwo przenikają przez barierę krew-mózg, warunkuje ich wysoką szkodliwość na pracę naszego mózgu. Związki te mogą negatywnie wpływać na funkcje poznawcze, zaburzać pamięć i myślenie, orientację przestrzenną oraz zdolność uczenia się. Co więcej, świat nauki coraz częściej wspomina o wpływie ftalanów na choroby neuropsychiczne i neurodegeneracyjne. Badania naukowe potwierdziły także korelację między ftalanami i bisfenolem A, a zachorowalnością na autyzm i ADHD [5,6].

Rozwój dzieci

Niemniej istotna jest prenatalna ekspozycja na bisfenol A. Przez to, że związek ten ma zdolność przenikania przez łożysko, może negatywnie oddziaływać na rozwijający się płód. Narażenie go na szkodliwe działanie tych związków może skutkować wystąpieniem m.in. wad rozwojowych mózgu. Co ciekawe, badanie przeprowadzone na grupie wcześniaków wykazało, że często mają one istotnie wyższe stężenie bisfenolu A w organizmie. Wynika to z faktu, iż dzieci są bardziej wrażliwe na toksyczne działanie bisfenolu, ponieważ ich zdolności odtruwające nie są jeszcze w pełni rozwinięte [4,5].

Liczne badania wskazują, że bisfenol A może przyczynić się także do przedwczesnego dojrzewania dzieci, niższej płodności oraz zaburzeń metabolizmu tłuszczów. Jest to bezpośrednio związane z lipofilnością bisfenolu A, a co za tym idzie — z jego łatwym przenikaniem przez bariery biologiczne i zaburzeniem równowagi hormonalnej [1,5].

Choroby sercowo-naczyniowe

Choroby układu krążenia stanowią jedną z głównych przyczyn śmierci na świecie. Chociaż wpływ bisfenolu A oraz ftalanów nie jest kluczowym czynnikiem ich rozwoju, to stanowią one bodziec zwiększający szansę na zachorowanie. Badania naukowe dowiodły, że podwyższone stężenie bisfenolu A jest ściśle powiązane z występowaniem schorzeń sercowo-naczyniowych. Co więcej, przyjmowanie bisfenolu A wraz z pożywieniem może zaburzać poziom lipidów, zwiększać stan zapalny i stres oksydacyjny. Chociaż naukowcy są zgodni co do szkodliwości ftalanów i bisfenolu, to do tej pory jednak nie udało im się ustalić konkretnego mechanizmu łączącego te związki z chorobami serca [1,7].

Ftalany i bisfenol A to substancje, które wymagają niewątpliwie dalszych badań i szerszego poznania. Niemniej, już dziś możemy stwierdzić, że ich obecność w żywności jest jedną z przyczyn wielu stanów chorobowych. Warto rozpowszechnić tę wiedzę w społeczeństwie, abyśmy mogli świadomie unikać czynników ryzyka i z większą dbałością wybierać produkty spożywcze.