Czym należy płukać zatoki?

Płukanie jam nosa wykonane roztworem soli fizjologicznej rozrzedza katar i pomaga wypłukać go na zewnątrz. Wypłukuje też drażniące alergeny.  

Płukanie zatok można wykonać samodzielnie w domu. U niemowląt namiastkę płukania nosa wykonuje się dosłownie kropelką — dwiema soli fizjologicznej z ampułki. U starszych dzieci i u dorosłych nos można nawilżyć i delikatnie przepłukać izotonicznym roztworem soli morskiej w sprayu.  Najlepsze efekty daje jednak przepłukiwanie nosa dużą ilością soli fizjologicznej przy pomocy specjalnej butelki. Wykazuje ono korzystne efekty w ostrych infekcjach górnych dróg oddechowych, a także w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych i jest jednym ze sposobów leczenia tych chorób według wytycznych europejskich [1,2].

Do płukania zatok nie powinno się stosować ani soli hipertonicznej, ani środków powierzchniowo czynnych, ani leków np. mukolitycznych, sterydowych czy antybiotyków, ze względu na dużą ilość działań niepożądanych [3]. Roztwór izotoniczny i sól fizjologiczna charakteryzują się takim samym stężeniem soli (NaCl) jak w tkankach. Płukanie nosa takimi roztworami jest uznawane za bezpieczne, chociaż sporadycznie zdarzały się przypadki podrażnienia lub krwawienia z nosa.  Hipertoniczny roztwór soli ma wyższe stężenie NaCl niż w tkankach, lepiej rozrzedza zalegającą wydzielinę, ale ma silniejsze działanie drażniące. 

Irygacje jam nosowych mogą być wykonane w domu, samodzielnie. Mogą stanowić jedyne leczenie np. w katarze bądź mogą stanowić leczenie uzupełniające np. w katarze siennym czy zapaleniu zatok przynosowych [1,2,4]. 

Irigasin, Fixsin czy Clinsin — co wybrać do płukania zatok?

Produkty do płukania zatok w domowych warunkach mają w Polsce statusy wyrobów medycznych. Oznacza to, że nie wywierają działania farmakologicznego w ścisłym tego słowa znaczeniu, a powodują złagodzenie objawów, wykorzystując zjawiska fizyczne. W naszym przypadku w sposób mechaniczny następuje wypłukanie bakterii, wirusów, alergenów, pyłków i zalegającego śluzu, nawilżenie błon śluzowych i w ten sposób przygotowanie śluzówki do aplikacji leków.

Produkty dostępne są w formie zestawu: butelka do wykonania irygacji roztworem i saszetki z solą, w ilości odpowiedniej dla objętości butelki danego producenta. W sprzedaży są także zapasowe saszetki uzupełniające. Jako sól wykorzystany jest zwykle chlorek sodu spełniający wymagania Farmakopei Europejskiej. Zestawy i saszetki występują pod różnymi nazwami handlowymi, np. Irigasin, Fixsin, Clinsin. 

Kiedy nie wolno płukać zatok?

Irygacji zatok nie należy wykonywać w następujących sytuacjach: 

• producenci nie zalecają produktów do płukania zatok u dzieci poniżej 4. roku życia,
• w przypadku krwawień z nosa,
• przynajmniej 2 doby po operacji nosa,
• w przypadku całkowitego zatkania nosa uniemożliwiającego wypłynięcie roztworu,
• w infekcji z zatkaniem i zapaleniem ucha;
• po operacji ucha należy skonsultować się z lekarzem i nie stosować irygacji zatok na własną rękę,
• w nadwrażliwości na chlorek sodu [5].

Jak zrobić płukanie zatok?

Dla dorosłych przeznaczone są zestawy z butelkami 240 ml, w wersji Junior (dla dzieci powyżej 4. roku życia) butelki mają 120 ml. 

Według zaleceń producentów jedna saszetka chlorku sodu wystarczy do wykonania izotonicznego roztworu, natomiast z dwóch saszetek otrzymujemy roztwór hipertoniczny. Najlepsza do wykonania roztworu będzie letnia, przegotowana woda. Należy unikać zbyt gorącej oraz zbyt zimnej wody.  

Butelki do irygacji wykonane są z tworzywa odpowiednio miękkiego, aby móc ścisnąć butelkę i wcisnąć roztwór soli do otworu nosa. Jedna butelka jest przeznaczona do użytku jednej osoby. Po wykonaniu irygacji nie należy przyjmować pozycji leżącej przynajmniej przez godzinę.

Instrukcja płukania zatok:

1. wlać do butelki odpowiednią ilość wody, do poziomu oznaczonego kreską;
2. wsypać jedną (dla uzyskania roztworu izotonicznego) lub dwie saszetki  (dla uzyskania roztworu hipertonicznego), w zależności od potrzeb lub zaleceń lekarza;
3. dokładnie wymieszać roztwór;
4. pochylić się lekko do przodu nad zlewem;
5. przyłożyć końcówkę aplikatora butelki do otworu nosowego, ścisnąć butelkę i wprowadzić pod ciśnieniem roztwór do dziurki nosa;
6. oddychać swobodnie, wtedy roztwór wypłynie drugim otworem nosowym;
7. powtórzyć czynności dla drugiego otworu nosa;
8. niewykorzystaną część roztworu wylać [5].