Peny

Insulinę można podawać przy pomocy penów. Są to różne rodzaje wstrzykiwaczy, przeznaczone do konkretnych rodzajów insulin. Wyglądem przypominają pióro do pisania. Wewnątrz obudowy znajduje się penfil, czyli ampułka z hormonem. Niektóre insuliny od razu znajdują się w fabrycznie wypełnianych penach (np. Lantus Solostar, Tresiba Flextouch). Większość natomiast znajduje się w ampułkach pasujących do kompatybilnych penów wielokrotnego użytku. 

Każdy producent posiada peny do podawania swoich insulin. Wstrzykiwacze te są idealnie dopasowane do pojedynczego penfila wypełnionego lekiem i pozwalają na precyzyjne dawkowanie. Precyzja ta ma kluczowe znaczenie: jedna jednostka tego hormonu to naprawdę bardzo mała kropelka, a błąd w dawkowaniu może mieć poważne następstwa. 

Wstrzykiwacze wyposażone są również w pokrętło do ustawienia dawki oraz tłok. Dawkę można ustawić z dokładnością do 1 lub 0,5 jednostki. Penami można podawać wszystkie rodzaje insulin ludzkich oraz ich analogów.

Pen do Twojej insuliny otrzymasz nieodpłatnie w przychodni diabetologicznej, od swojego lekarza diabetologa lub pielęgniarki. Wstrzykiwacze nie są dostępne w aptekach. 

Każde wstrzyknięcie = nowa igła

Aby podać insulinę penem, potrzebujesz specjalnej cienkiej igły z nasadką umożliwiającą przykręcenie do pena. Jeszcze do niedawna jedna igła była dodawana do jednego zakupionego penfila insuliny. Potrzebne igły można także zakupić bez recepty.

Obowiązuje zasada, że każde wstrzyknięcie to nowa igła. Dlaczego? Po pierwsze, zastrzyki robimy tylko jałową igłą, a ona jałowa jest tylko raz — świeżo wyjęta z opakowania bezpośredniego. Każda igła, jako produkt sterylny ma na bezpośrednim opakowaniu symbol przekreślonej dwójki. Oznacza to, że może być ona użyta tylko raz. Poza tym każda igła w miarę wykonywania wstrzyknięć stępia się i wygina. Zastrzyki stają się coraz bardziej bolesne, a skóra ulega większym uszkodzeniom [2]. 

Jak pokazują badania, większość chorych na cukrzycę nie stosuje się do zasady jeden zastrzyk = jedna igła. Dzieje się tak głównie ze względów ekonomicznych. Dlatego aktualnie  w Polsce trwają starania o refundację igieł do penów [4]. 

Miejsca podania

Insulinę podajemy podskórnie. Przypadkowe podanie śródskórne lub domięśniowe spowoduje zbyt wolne, lub zbyt szybkie uwalnianie hormonu z miejsca podania. To z kolei grozi hiperglikemią lub hipoglikemią. 

Do wstrzyknięć wybieramy miejsca nieuszkodzone i bez blizn, w obszarze brzucha, górnej zewnętrznej części uda, zewnętrznej części ramienia i tylno-bocznej górnej części pośladków. Istotna jest rotacja miejsc podania, należy także zachować odległość minimum 1 cm (szerokość palca) od ostatniego wkłucia. 

Wybierając miejsce wstrzyknięcia, weź pod uwagę:

• rodzaj insuliny (np. szybko działająca w brzuch, a długo działająca na noc w udo);
• planowany wysiłek fizyczny (np. podanie insuliny szybko działającej w ramię przed ćwiczeniami na siłowni spowoduje szybsze i gwałtowniejsze obniżenie glikemii, niż po podaniu w tkanki brzucha);
• aktualny poziom glukozy we krwi;
• porę dnia, m.in. ze względu na dobowe wahania innych hormonów działających przeciwstawnie do insuliny;
• obecność zmian skórnych, blizn oraz lipodystrofii [3].

Jak podać insulinę przy pomocy pena?

Insulinę należy podać podskórnie w taki sposób, aby jej działanie było stabilne i prawidłowe. 

Aby to uzyskać, należy przestrzegać kilku ważnych zasad. Dobrze jest, jeśli chory na cukrzycę co jakiś czas powtarza i weryfikuje te zalecenia, np. na wizycie u lekarza specjalisty.

Podawana przez Ciebie insulina powinna mieć temperaturę pokojową. Aktualnie używaną ampułkę możesz przechowywać poza lodówką w temperaturze pokojowej, przez okres zwykle do 4 tygodni (przeczytaj także: Insulina — zasady prawidłowego przechowywania). Podanie zimnego roztworu uszkadza tkanki w okolicy zastrzyku.

Jeśli insulina, którą stosujesz, jest mętna (Humulin N, Humulin 30/70, Humalog Mix 30 i 50, NovoMix 30 i 50, Insulatard, Polhumin N), wymieszaj ją przed podaniem delikatnymi, płynnymi ruchami. To postępowanie ma na celu uzyskanie jednorodnej zawiesiny. Bez wymieszania podasz albo bardzo rozcieńczony roztwór, który nie zadziała, albo bardzo stężony, który może doprowadzić do hipoglikemii.

Przezroczyste roztwory insulin należy obejrzeć i sprawdzić, czy nie zmieniły barwy lub nie zaczęły krystalizować np. na skutek nieprawidłowego przechowywania. Jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany w wyglądzie podawanego leku — wymień ampułkę w penie.

Za każdym razem użyj nowej igły. Do wykonania iniekcji wystarczy igła o długości 4 mm i wkłucie w skórę pod kątem 90°. Jeśli dysponujesz dłuższą igłą, wykonaj fałd skóry, w który wykonasz wstrzyknięcie. Unikniesz w ten sposób podania domięśniowego.

Roztwór leku podawaj powoli, zwłaszcza jeśli podajesz dużą ilość jednostek. Zmniejszysz w ten sposób odczucie bólu. Po wykonaniu iniekcji poczekaj jeszcze ok. 10 sekund, zanim obrotowym ruchem wyjmiesz igłę z ciała [3]. 

Osobiste pompy insulinowe

Szybkodziałające analogi insulin ludzkich można podawać także w ciągłym podskórnym wlewie przy użyciu pompy insulinowej. Pompa dozuje zaplanowaną dawkę bazową i podaje bolusy leku do posiłków. Z pojemnika umieszczonego w pompie roztwór dostaje się drenem do podskórnego wkłucia. 

Wkłucie można umieścić na brzuchu, zewnętrznej górnej części pośladka lub zewnętrznej części ramienia. Powinno się je wymieniać co 48-72 godziny, uwzględniając rotację miejsc. Zainstalowanie wkłucia powinno przebiegać ściśle według instrukcji producenta, z zachowaniem zasad higieny. Niewskazane jest także wydłużanie czasu użytkowania jednego wkłucia. Stosowanie się do tych prostych zasad pozwala uzyskać stabilne, podskórne podawanie insuliny, lepsze wyrównanie metaboliczne, a także dłuższą żywotność pompy [3].