Nowo narodzone dziecko wymaga od matki cierpliwości, ostrożności podczas codziennej pielęgnacji, a dodatkowo od personelu medycznego wnikliwej obserwacji. Większość noworodków przechodzi przez pewne etapy żółtaczki spowodowanej pojawieniem się we krwi żółtego pigmentu, bilirubiny, i odkładaniem się jej w skórze. Noworodki mogą doświadczyć dwóch typów żółtaczki: typowej żółtaczki fizjologicznej, czy inaczej żółtaczki noworodkowej i nietypowej hemolitycznej. Od właściwego rozpoznania i optymalnego postępowania, dotyczącego zarówno zapobiegania, jak i leczenia zależy zdrowie dziecka.

Skąd się bierze żółtaczka u noworodka?

Okres noworodkowy to jedyny okres w życiu człowieka, w którym rozpoznajemy żółtaczkę fizjologiczną. Stanowi ona formę adaptacji naszego organizmu do życia pozapłodowego. Dzieci rodzą się z większą ilością czerwonych krwinek, niż jest im potrzebna. Nierozwinięta jeszcze wątroba noworodkowa nie daje sobie rady z nadmiarem bilirubiny, w wyniku czego nadmiar żółtego pigmentu odkłada się w skórze i daje żółty odcień skóry. Ta typowa żółtaczka noworodkowa pojawia się po ukończeniu 24 h życia, osiąga szczyt w 3-4 dobie życia i utrzymuje się nie dłużej niż do 10.-12. doby życia. Optymalne stężenie bilirubiny dla noworodka zdrowego donoszonego nie powinno przewyższać 15 mg. Występuje ona u ok. 60% noworodków donoszonych.

Jakie są objawy żółtaczki u noworodka?

U noworodka podczas żółtaczki może pojawić się:

•  ospałość,
•  obniżone napięcie mięśniowe,
•  niechęć do ssania,
• zmniejszona aktywność,
• zmniejszony przyrost masy ciała lub jej ubytek.

Po czym poznać żółtaczkę u noworodka? Diagnostyka

Wystąpienie żółtaczki ocenia się pod względem zażółcenia powłok skórnych według schematu Kramera. W diagnostyce hiperbilirubinemii bardzo pomocna jest nieinwazyjna metoda oznaczenia bilirubiny — przeskórnie bilirubinometrem. Przy stężeniach > 15 mg/dl konieczne jest wykonanie oznaczenia w surowicy krwi.  Jeśli w trakcie pierwszych 72 godzin poziom bilirubiny we krwi przekroczy 12,9 mg%, stan ten wymaga leczenia.

Jak wygląda leczenie żółtaczki noworodkowej?

Wyróżnia się kilka metod leczenia żółtaczki: fototerapię, farmakoterapię oraz transfuzję wymienną krwi.

Fototerapia jest najczęstszym sposobem leczenia tego stanu. Do fototerapii służą lampy fluorescencyjne, lampy punktowe, koce lub podkładki. Metoda ta jest bezpieczna. Polega na naświetlaniu skóry noworodka za pomocą różnych rodzajów światła, np. świetlówek lub żarówek halogenowych. Pod wpływem fali światła bilirubina zmienia się w związki rozpuszczalne w wodzie, które wydalane są wraz z żółcią lub moczem.

W trakcie terapii dziecko układa się w inkubatorze zamkniętym, otwartym bądź łóżeczku. Istotne jest, aby podczas kuracji szczelnie zabezpieczyć oczy noworodkowi specjalnymi okularami i odkryć jak największy obszar ciała. U chłopców osłonić narządy płciowe. Ciągłe stosowanie fototerapii jest efektywne, ale można robić przerwy na karmienie. Czas, jaki jest przeznaczony na leczenie, zależny jest od stanu noworodka, stężenia bilirubiny oraz zlecenia lekarskiego.

Przedłużająca się żółtaczka u noworodka

Najczęstszą jednak w przypadku  przedłużającej się żółtaczki przyczyną jest wyłączne karmienie piersią. Według piśmiennictwa zażółcenie powłok skórnych może utrzymywać się nawet do 12. tygodnia życia. Należy wtedy obserwować i okresowo kontrolować stężenie bilirubiny.

Nie zaleca się pasteryzowania pokarmu, odstawiania od piersi na 24-48 godzin, pojenie wodą lub glukozą. Takie postępowanie może doprowadzić do zaburzenia laktacji i zaniechania karmienia naturalnego.

Jak pozbyć się żółtaczki u noworodka w domu? Co robić po wypisie ze szpitala?

Noworodek z żółtaczką fizjologiczną:

• powinien być jak najczęściej przystawiany do piersi (ok. 8-12 razy na dobę.). Karmienie przyspiesza perystaltykę i pasaż smółki, co powoduje zmniejszenie krążenia jelitowo-wątrobowego bilirubiny,
• powinien znajdować się w miejscu z jak największą ilością światła (przy oknie, wieczorem w dobrze oświetlonym pokoju),
• nie powinien być dopajany wodą,
• w razie potrzeby powinien być dokarmiany mlekiem modyfikowanym z butelki,
• co dwa dni powinien mieć wykonane kontrolne badania poziomu bilirubiny we krwi,
• dobrym rozwiązaniem jest ustalenie wczesnej wizyty patronażowej położnej środowiskowej,
• jego skóra nie powinna być natłuszczana kremami oraz emulsjami ochronnymi,
• nie powinien mieć kontaktu ze szkodliwymi czynnikami środowiskowymi (dym tytoniowy, chemikalia).

Czy żółtaczka u noworodka jest niebezpieczna?

Nietypowa żółtaczka – hemolityczna zazwyczaj rozwija się wcześniej, w ciągu 24 godzin po narodzinach. Ten rodzaj żółtaczki jest efektem nadmiaru zbyt szybko rozpadających się czerwonych krwinek. Jeżeli zbyt wielka ilość bilirubiny jest w ten sposób uwalniana do organizmu, to jej nadmiar może uszkodzić ośrodkowy układ nerwowy. Następstwem tego może być encefalopatia bilirubinowa lub żółtaczka jąder podkomorowych. Jest to przyczyna nieprawidłowego rozwoju psychoruchowego dziecka, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci, co przy współczesnym poziomie profilaktyki i leczenia zdarza się rzadko.  Nawet ta nietypowa żółtaczka  prawie nigdy nie powoduje uszczerbku na zdrowiu u urodzonego o czasie zdrowego dziecka. Dużo większe zagrożenie powoduje u wcześniaków lub chorych noworodków.

Podsumowanie

Jeśli twoje dziecko będzie miało żółtaczkę, a tak jest w większości przypadków, z pewnością lekarz wyjaśni ci, jaki to typ żółtaczki i czy jest się czym martwić. Doświadczenie personelu medycznego pokazuje, że poziom niepokoju rodziców jest zawsze wyższy niż poziom bilirubiny u dzieci. W leczeniu żółtaczki noworodków ważne jest, aby zarówno poziom niepokoju rodziców, jak i poziom bilirubiny u dzieci były właściwie zdiagnozowane i leczone.