Co to są zatoki przynosowe?

Zatoki przynosowe to puste przestrzenie w kościach twarzy, które otaczają nos. Są wyścielone błoną śluzową i pełnią kilka funkcji, w tym nawilżanie i oczyszczanie powietrza, wpływanie na dźwięk mowy oraz zmniejszanie wagi czaszki. Problemy z zatokami, takie jak zapalenie zatok, mogą powodować objawy takie jak ból głowy, przekrwienie nosa i utrudnienia w oddychaniu.

Jakie są przyczyny zapalenia zatok przynosowych?

Najczęstszymi przyczynami każdego rodzaju zapalenia zatok, podobnie jak większości infekcji górnych dróg oddechowych są wirusy, bakterie oraz grzyby. Obecnie coraz częściej za przyczynę uznaje się nierozpoznaną lub źle kontrolowaną alergię. Zapalenie zatok zwykle spowodowane jest przez wirusy — głównie rinowirusy, koronawirusy, adenowirusy czy wirusy grypy.

Do rozwoju infekcji bakteryjnej dochodzi zazwyczaj na skutek nadkażenia w trakcie infekcji wirusowej, reakcji alergicznej lub zakażenia zębopochodnego. Do trzech najczęściej spotykanych rodzajów bakterii kolonizujących obszar zatok przynosowych należy: Streptococcus pneumoniae, Haemofilus influenzae i Moraxella catarrhalis.

Zapalenie zatok pochodzenia grzybiczego dotyczy głównie osób z cukrzycą oraz osłabioną odpornością np. po przeszczepach, z chorobami szpiku kostnego lub AIDS. Do występowania stanów zapalnych zatok może przyczynić się również skrzywienie przegrody nosa. Ponadto często czynniki fizyczne takie jak dym papierosowy, zanieczyszczenie środowiska poprzez przewlekłe drażnienie błony śluzowej nosa wywołują zapalenie zatok przynosowych. [1,3]

Jakie są objawy zapalenia zatok przynosowych?

Objawy zapalenia zatok przynosowych są dość charakterystyczne. Często już w aptece farmaceuta może ocenić czy pacjent boryka się z tym problemem. Najczęściej pojawiającymi się objawami są:

• niedrożność nosa,
• wyciek wydzieliny z nosa, która często spływa również po tylnej ścianie gardła,
• osłabienie lub utrata węchu,
• obrzęk tkanek miękkich w okolicach oczu,
• ból głowy,
• ból twarzy i górnych zębów.

Jeśli objawy ustępują do 4 tygodni, mówimy o ostrym zapaleniu zatok. Objawy towarzyszące pacjentowi od 4 do 12 tygodni świadczą o stanie podostrym, a utrzymujące się ponad 12 tygodni o stanie przewlekłym. W przypadku bakteryjnego ostrego zapalenia zatok dochodzi do obustronnego, ropnego wycieku z nosa często z jednostronną przewagą oraz gorączki (pow. 39°C) [1,2,3].

Jak leczyć zapalenie zatok przynosowych?

W przypadku wirusowego zapalenia zatok przynosowych stosuje się preparaty działające objawowo. Ponadto w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok takie leczenie powinno również towarzyszyć antybiotykoterapii.

W leczeniu objawowym zaleca się stosowanie leków wykazujących działanie:

1. Przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Najczęściej stosowany jest: ibuprofen (np. Ibuprom, Nurofen), naproksen (np. Aleve) oraz paracetamol (np. Apap, Efferalgan). Ibuprofen jest lekiem pierwszego wyboru, a pozostałe jego alternatywą np. u osób z nadciśnieniem, chorobą niedokrwienną serca, po udarze (naproksen) lub w przypadku przeciwwskazań do stosowania NLPZ (paracetamol).
2. Obkurczające błonę śluzową nosa i zatok. Zmniejszenie przekrwienia błony śluzowej w wyniku skurczu naczyń krwionośnych prowadzi do zmniejszenia ilości wytwarzanej wydzieliny. Leki te stosuje się zarówno doustnie w formie tabletek, jak i w postaci kropli do nosa (np. Otrivin). Przeciwobrzękowe działanie wykazują sympatykomimetyki — pseudoefedryna (np. Apselan, Sudafed) oraz leki przeciwhistaminowe I generacji. Należy pamiętać, że antyhistaminiki I generacji, np.: klemastyna (np. Clemastinum HASCO) czy prometazyna (np. Diphergan) mogą być skuteczne przy wodnistej wydzielinie. Jednak w przypadku zalegania wydzieliny w zatokach nie zaleca się ich stosowania, gdyż mogą powodować jej dodatkowe zagęszczenie. W przypadku zapalenia zatok pochodzenia alergicznego używa się leków przeciwhistaminowych II generacji takich jak: cetyryzyna i loratadyna.
3. Sekretolityczne (upłynniające wydzielinę), oparte na roślinnych wyciągach (np. Sinupret, Sinulan) [1,2,3,4].

Jak oczyścić zatoki przynosowe domowymi sposobami?

W początkowym okresie choroby ostre zapalenie zatok można próbować leczyć domowymi sposobami np. inhalacjami, spożywaniem dużej ilości płynów, stosowaniem roztworów wody morskiej i soli fizjologicznej. Należy pamiętać, że preparaty wody morskiej w stężeniu izotonicznym będą odpowiednie do utrzymania prawidłowej higieny nosa.

Hipertoniczne płyny sprawdzą się znacznie lepiej przy próbie usunięcia gęstej zalegającej wydzieliny. W aptekach dostępne są również zestawy do samodzielnego płukania nosa (irygacji). Czynność polega na wlaniu roztworu soli do jednej dziurki nosa i wydmuchaniu go drugą. Zestawy do irygacji zawierają butelkę i saszetki z odpowiednią ilością soli do rozpuszczenia w wodzie (np. Irigasin, Sinus Rinse). Preparaty te dostępne są również w wersji dla dzieci o odpowiednio mniejszej pojemności. W przypadku niemowląt jako preparat do irygacji może posłużyć ampułka soli fizjologicznej [1,2,3].

Jaki antybiotyk na zapalenie zatok przynosowych?

Zastosowanie antybiotyku zaleca się w ostrym bakteryjnym zapaleniu zatok. Zwykle stosowanym antybiotykiem jest amoksycylina (np. Duomox, Ospamox, Amotaks). Antybiotykoterapia trwa zwykle od 10 do 14 dni. Czas leczenia odgrywa kluczową rolę. Z uwagi na utrudnioną penetrację leku do wypełnionej śluzem jamy zatok poprawa stanu zdrowia pacjenta nie jest zbyt szybka. Nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, należy dokończyć terapię. Pozwoli to zminimalizować ryzyko wystąpienia przewlekłego zapalenia zatok przynosowych [1,2,3].

Jakie sterydy do nosa na zapalenie zatok?

W przypadku pacjentów z podejrzeniem alergicznego podłoża zapalenia zatok i u pacjentów z przewlekłym stanem zapalnym zaleca się stosowanie aerozoli z glikokortykosteroidami (np. Tafen nasal). Ograniczają one proces zapalny oraz ułatwiają drenaż limfatyczny [1,2,3].

7 praktycznych wskazówek w leczeniu zatok

1. W praktyce zwykle, jeżeli po 10 dniach objawy zapalenia zatok nie ustępują, rozpoznaje się nadkażenie bakteryjne;
2. Irygację zatok warto przeprowadzać w celu utrzymania prawidłowej higieny nosa;
3. Pseudoefedryna nie powinna być stosowana u osób z nadciśnieniem tętniczym i przerostem gruczołu krokowego;
4. Pamiętaj, że kropli do nosa o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne nie można stosować dłużej niż 5–7 dni, gdyż grozi to uzależnieniem błony śluzowej od ich działania;
5. Nie obawiaj się sterydów donosowych — steryd działa wyłącznie miejscowo i nie powoduje ogólnoustrojowych działań niepożądanych;
6. Jeśli występują u Ciebie objawy ostrego bakteryjnego zapalenia zatok lub cierpisz na przewlekłe zapalenie zatok, koniecznie skontaktuj się z lekarzem;
7. Jeśli po tygodniu od wdrożenia antybiotykoterapii nie doszło do poprawy, lekarz pierwszego kontaktu zwykle kieruje pacjenta do specjalisty [1,2,3].

Podsumowanie

Prawidłowej diagnoza zapalenia zatok przynosowych jest kluczowa dla skutecznego leczenia. W artykule znajdziesz informacje na temat różnych opcji terapeutycznych, w tym leków przeciwbakteryjnych, leków przeciwbólowych, a także terapii objawowej. Dodatkowo, omawiamy znaczenie nawilżania powietrza i unikania czynników wywołujących, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów zapalenia zatok. Warto zaznaczyć, że leczenie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, dlatego zawsze warto konsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Zapalenie zatok przynosowych, choć uciążliwe, może być efektywnie kontrolowane, co znacząco poprawia komfort życia pacjentów.