Co to jest Salmonella?

Bakterie z grupy Salmonella są pałeczkami względnie beztlenowymi Gram (-). Należą do nich bakterie wywołujące dur brzuszny (Salmonella typhi), paradury (Salmonella paratyphi) i bakterie niedurowe Salmonella bongori i Salmonella enterica. W Polsce średnio rocznie dochodzi do ok. 20-30 tys. zakażeń tymi groźnymi dla zdrowia bakteriami. Do zakażenia z reguły dochodzi poprzez spożycie pokarmu lub wody, skażonymi przez te bakterie. Zdecydowanie najczęściej mogą być to jajka i pokarmy je zawierające, niedogotowane mięso drobiowe, owoce morza, sosy, przyprawy, ciasta ze śmietaną, nabiał lub warzywa. Salmonelloza występuje powszechnie na całym świecie, częściej jednak w krajach rozwijających się, gdzie nie są zachowane odpowiednie normy higieny i profilaktyki [1].

Jak nie zarazić się Salmonellą?

• stosować higienę osobistą, w szczególności podczas przygotowywania i przechowywania żywności;
• zawsze myć ręce po skorzystaniu z toalety, przed przystąpieniem do przygotowywania posiłków, jak również przed spożywaniem posiłków i po kontakcie ze zwierzętami czy chorymi;
• pod żadnym pozorem nie nabywać żywności niewiadomego pochodzenia (szczególnie mięsa, jaj, ryb);
• produkty takie jak jaja, drób, mięso, ryby przechowywać oddzielnie, bez kontaktu z produktami przeznaczonymi do bezpośredniego spożycia;
• nie należy zamrażać ponownie żywności, która wcześniej już uległa rozmrożeniu;
• nie spożywać tatara i innych potraw przygotowanych z surowego mięsa, ani nie pić wody z niewiadomego źródła;
• jaja, jeżeli mają być składnikiem kremu, majonezu czy lodów, należy dokładnie umyć i zanurzyć we wrzątku na ok. 15-20 sekund;
• spożywać potrawy pieczone, smażone, duszone (bakterie giną dopiero w wysokich temperaturach), a unikać niedogotowanych potraw;
• nie przechowywać w temperaturze pokojowej wyrobów szybko psujących się [1].

Czy Salmonella jest zaraźliwa?

Salmonelloza u ludzi jest najczęściej przenoszona przez spożycie skażonej żywności pochodzenia zwierzęcego, ale zakażenie może nastąpić również z człowieka na człowieka (lub od chorego zwierzęcia np. psa) drogą fekalno-ustną [2].

Jakie są objawy Salmonelli?

Od zakażenia salmonellą do wystąpienia pierwszych objawów zwykle mija od 6 do 48 h i trwa od 3 do 7 dni. Najczęściej występujące skutki zakażenia to:

• wymioty i nudności;
• wodnista biegunka, czasami ze śladowymi ilościami śluzu i krwi;
• gorączka;
• ból brzucha [2].

Opisane powyżej objawy dotyczą najczęściej atakowanego przez bakterie Salmonella układu pokarmowego. W rzeczywistości zdarzają się przypadku, że bakterie te atakują również inne układy jak np. układ oddechowy czy moczowy. Może również dojść do niezwykle groźnego zapalenia opon mózgowych [3].

Niektóre zakażenia mogą przyjąć także bardziej poważne objawy. W szczególności mogą one dotyczyć dzieci i osób w podeszłym wieku, kiedy intensywne biegunki czy wymioty mogą łatwiej doprowadzić do odwodnienia organizmu i w konsekwencji wywołać:

• zawroty głowy;
• zaburzenia świadomości;
• senność [1].

Co ciekawe, bakterie mogą nie dawać dolegliwości chorobowych, jednocześnie będąc obecne w przewodzie pokarmowym. Mówi się wtedy o bezobjawowym nosicielstwie. Takie osoby, pomimo braku objawów, mogą przenosić chorobę dalej [2,3].

Leczenie Salmonelli — ile trwa?

Salmonella zazwyczaj jest chorobą, która ustępuje samoistnie po krótkim czasie, najczęściej od 3 do 7 dni. Z tego względu z reguły stosuje się leczenie objawowe, które zapobiega odwodnieniu pacjenta i zmniejsza objawy choroby [1].

Jakie są domowe sposoby na leczenie Salmonelli?

Jak pozbyć się salmonelli z organizmu? Kluczowe jest zadbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu (elektrolity np. Orsalit), ponieważ biegunki i wymioty powodują groźne dla zdrowia odwodnienie. Z tego względu bardzo ważne jest zastosowanie odpowiedniej, lekkiej diety, którą będzie w stanie przyjąć pacjent. Dodatkowo, w razie potrzeby, można zastosować dostępne bez recepty preparaty, takie jak węgiel leczniczy np. Węgiel Leczniczy VP kapsułki czy diosmektyt np. Smecta. Jeżeli wysypuje pogorszenie lub objawy nie przechodzą w ciągu kilku dni zachowawczego leczenia, lekarz może zdecydować o konieczności zastosowania antybiotyku. Nie jest to jednak wskazane, ponieważ zastosowanie antybiotyków może przedłużyć wydalanie bakterii z kałem i nie skróci czasu utrzymywania się objawów chorobowych. Dodatkowo ich zastosowanie może wyselekcjonować oporne szczepy i prowadzić do nieskuteczności leku [1,3].

Kiedy z Salmonellą należy skierować się do szpitala?

Cięższe przypadki zakażenia salmonellą leczone są w szpitalu. Najczęściej ciężki przebieg salmonellozy dotyczy osób z obniżoną odpornością np. po przebytym przeszczepie, operacji, osób w podeszłym wieku i malutkich dzieci. Ta grupa pacjentów jest szczególnie podatna na rozwój powikłań choroby w postaci zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej czy nawet sepsy. Z tego względu leczenie tych pacjentów w wielu przypadkach powinno odbywać się w szpitalu [1].

Podsumowanie

Dzięki coraz większej świadomości społecznej na temat konieczności zachowania higieny podczas sporządzania posiłków i przechowywania żywności (szczególnie w krajach rozwiniętych), coraz rzadziej dochodzi do grupowych zakażeń Salmonellą. Jednak dalej ta bakteria zakaża rocznie nawet 500 milionów ludzi na świecie. Poza przypadkami ludzi z grupy ryzyka (gdzie konieczna może być nawet hospitalizacja), zakażenie na szczęście jest samoograniczające i wystarczy zaordynować leczenie zachowawcze. Elektrolity, odpowiednia dieta, smecta czy węgiel aktywny i po kilku dniach zakażenie z reguły ustępuje. Niekiedy lekarze przepisują antybiotyki, ale nie są one wskazane.