Czym jest lunatykowanie?

Lunatykowanie jest potoczną nazwą zaburzenia określanego jak somnambulizm (od łac. somnus – sen i ambulus – chodzący) lub „sennowłóctwo” (ang. sleepwalking). Jest to zaburzenie, które  polega na aktywności ruchowej o charakterze automatycznym podczas snu. Może to być zarówno np. siadanie na łóżku, jak i również bardziej skomplikowane czynności, jak chociażby ubieranie się czy nawet przygotowywanie posiłków. Lunatyk ma charakterystyczny obojętny wyraz twarzy, nie pamięta co się działo podczas epizodów, trudno go wybudzić i z reguły nie reaguje na interakcje innych osób. Z reguły do lunatykowania dochodzi ok. godzinę czy dwie po zaśnięciu, w szczytowym momencie snu wolnofalowego (NREM) [1,2].

Jakie są przyczyny lunatykowania?

Przyczyny nie są w chwili obecnej do końca poznane, jedna z hipotez mówi o nieprawidłowym działaniu neuronów serotoninergicznych spowodowanym m.in. wzrostem zakwaszenia krwi przy osłabionym oddychaniu. Inna teoria mówi, że lunatykowanie jest skutkiem zaburzenia procesu wybudzania z głębokiej fazy snu, przez co dochodzi do przeciwstawnych względem siebie mechanizmów odpowiadających za zasypianie i wybudzanie się. Notuje się częstsze przypadku lunatykowania wśród osób, u których w wywiadzie potwierdzono to zaburzenie w rodzinie — podłoże genetyczne. Może przyczynić się do niego stosowanie środków psychoaktywnych, nadużywanie preparatów zawierających duże ilości kofeiny czy alkoholu. Innymi przyczynami może być zbyt obfita dieta, szczególnie przed snem, niedobór i nieregularny sen, przewlekły stres, zaburzenia oddychania [2,3].

Dlaczego ludzie lunatykują?

Pomimo wielu badań nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyny lunatykowania i patofizjologicznego mechanizmu jego występowania. Może mieć ono podłoże genetyczne, psychiczne lub być efektem sposobu życia. Somnambulizm może być niebezpieczny i stwarzać potencjalne zagrożenie dla osoby lunatykującej i jego otoczenia. W trakcie występowania epizodu pacjent może chociażby otworzyć drzwi lub okno i przez nie wyjść, kroić coś nożem czy gotować, dlatego kluczowe jest odpowiednie zabezpieczenie mieszkania. Leczenie farmakologiczne stosuje się z reguły tylko w przypadku bardziej uciążliwych przypadkach lunatykowania.

Jakie są najczęstsze objawy lunatykowania?

Autonomiczna aktywność ruchowa podczas snu, z reguły podczas pierwszej lub drugiej godziny od zaśnięcia. Może dojść do przemieszczania się, sprzątania, jedzenia. Lunatykowanie to zaburzenie świadomości, dlatego, twarz najczęściej przybiera formę maski, oczy są otwarte, obniżoną jest wrażliwość na bodźce zewnętrzne, dlatego trudno wybudzić taką osobę. Osoba lunatykująca nie pamięta, co robiła i może być zdezorientowana po przebudzeniu. Ponieważ zaburzone jest odczuwanie bólu, łatwo może dojść np. do zranienia. Epizody trwają zwykle od 10 do 15 minut [1,4].

Lunatykowanie — do jakiego lekarza należy się udać?

Leczenie lunatykowania jest najczęściej długotrwałe i złożone. W celu jego rozpoczęcia najlepiej udać się do specjalistów z dziedziny psychologii i psychiatrii. Istotne jest zaangażowanie osoby zmagającej się z lunatykowaniem, aby wyeliminować możliwe przyczyny zaburzenia. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem i jego rodziną i badania diagnostyczne. Ważne jest, aby wykluczyć zaburzenia mogące przypominać epizody lunatykowania jak np. nocne napady padaczkowe czy koszmary senne [2,3].

Jak leczyć lunatykowanie?

• próba zdiagnozowania i wyeliminowania przyczyny lunatykowania;
• techniki relaksacyjne, które zmniejszają głębokość snu;
• prowadzenie zdrowego trybu życia, odpowiednia dieta, higiena snu (psychoedukacja pacjenta na ten temat);
• psychoterapia, jeżeli u pacjenta występują zaburzenia psychiczne;
• lekarz może zdecydować o konieczności zastosowania farmakoterapii, najczęściej stosuje się dostępne na receptę pochodne benzodiazepin takie jak diazepam np. Relanium, klonazepam np. Clonazepanum czy oksazepam np. Oxazepam GSK — leki te jednak stosowane mogą być jedynie doraźnie i pod ścisłą kontrolą lekarza;
• ważne jest, aby odpowiednio zabezpieczyć otoczenie pacjenta, aby nie zrobił sobie on krzywdy podczas lunatykowania np. zabezpieczyć okna, usunąć ostre przedmioty, itd;
• jeśli dojdzie do lunatykowania, nie należy wybudzać takiej osoby na siłę, a jedynie spokojnie odprowadzić z powrotem do łóżka;
• w przypadku dzieci leczenie nie jest często konieczne, ponieważ objawy są z reguły łagodne i często znikną samoistnie — kluczowe jest zadbanie o odpowiednią higienę snu, brak ciężkostrawnych posiłków przed snem oraz  niekorzystanie z urządzeń typu telefon komórkowy bezpośrednio przed snem [1,3].