Budowa układu moczowego i funkcje
Nerki są parzystym narządem, który zlokalizowany jest w dolnej części jamy brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej. Krew doprowadzana do nerek jest za pomocą tętnic nerkowych, a odprowadzana za pomocą sparowanych żył nerkowych. Każda z nerek połączona jest z moczowodami, które odpowiadają za wyprowadzenie moczu do pęcherza [1].
W kontekście budowy narządu najczęściej wykorzystuje się z pojęcie nefronu — strukturalnej i funkcjonalnej jednostki nerek. Uważa się, że w nerkach dorosłego człowieka znajduje się ponad milion tego typu komórek. Poszczególne elementy nefronu biorą udział w procesach filtracji, zagęszczania i ponownego rozcieńczania filtratu, które prowadzą do wytworzenia moczu.
Mocz
Mocz zdrowego człowieka charakteryzuje słomkowa i jasnożółta barwa. Odchylenia od normy, w zakresie zabarwienia mogą sugerować występowanie nieprawidłowości zdrowotnych. Mocz zdrowej osoby powinien zawierać wodę, jony sodu, jony potasu, jony wodorowe, kwas moczowy, bilirubinę oraz zbędne produkty metabolizmu (w tym metabolity leków) [2].
Z kolei w moczu zdrowego człowieka nie powinny występować m.in. węglowodany (cukry), białka, erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) oraz bakterie. Wykrycie, któregoś ze wspomnianych elementów w badaniu diagnostycznym moczu może sugerować jedną z następujących chorób:
- cukier w mocz może sugerować problemy z metabolizmem węglowodanów — cukromocz jest jednym z objawów cukrzycy.
- obecność białka w moczu (białkomocz), może świadczyć o uszkodzeniu m.in. wątroby czy nerek.
- limfocyty i bakterie w moczu mogą sugerować występowanie infekcji i stanów zapalnych tego narządu.
O czym świadczy zmiana zabarwienia moczu?
Zmiana zabarwienia moczu jest ważnym czynnikiem diagnostycznym, który pozwala oszacować ogólny stan ustroju. Znaczne odchylenia od barwy słomkowożółtej powinny budzić niepokój i potrzebę skonsultowania z lekarzem. Poniżej przygotowaliśmy dla Państwa kilka dodatkowych informacji na temat tego, jakie mogą być przyczyny zmiany zabarwienia moczu.
Czerwone lub różowe zabarwienie moczu
Może sugerować obecność krwi (erytrocytów) w moczu, będących następstwem uszkodzenia mechanicznego. Nie jest to jedyny powód, prowadzący do takiej nieprawidłowości dlatego warto podkreślić, że przyjmowanie niektórych leków np. rifampicyny (Rifampicin, Rifamazid), może prowadzić do wystąpienia takiego objawu. Ponadto niektóre z powszechnie spożywanych owoców i warzyw – buraki, jagody, rabarbar, mogą w ten sposób zmieniać zabarwienie moczu [4].
Pomarańczowy kolor moczu
Można powiązać m.in. z przyjmowaniem określonych grup leków. Do preparatów, które powodują taki objaw, zaliczyć można m.in. przeciwzapalny lek sulfasalazyna (Sulfasalazin EN Krka, Salazopyrin EN). W niektórych przypadkach pomarańczowy mocz może sugerować występowanie zaburzeń w funkcjonowaniu wątroby. Z kolei spożywanie niedostatecznej ilości płynów, prowadzi do odwodnienia i zmniejszenia objętości moczu. Znaczne zagęszczony mocz, może charakteryzować się ciemniejszą barwą [3].
Zielone lub niebieski kolor moczu
Może być następstwem badań diagnostycznych, wykorzystujących odpowiednie środki cieniujące. Ponadto niektóre z powszechnie stosowanych leków m.in. amitryptylina (Amitryptylinum VP), indometacyna (Elmetacin, Metindol retard) mogą powodować wystąpienie tego objawu. Zielonkawy kolor moczu może sugerować występowanie chorób m.in. rodzinnej łagodnej hiperkalcemii czy infekcji dróg moczowych powodowanych przez Pseudomonas spp [3].
Ciemnobrązowy kolor moczu
Z kolei ten objaw można powiązać ze spożywaniem dużej ilości rabarbaru, aloesu bądź przyjmowaniem niektórych leków m.in. metronidazolu (Rozex, Metronidazol 0.5% Fresenius), nitrofurantoiny (Macrobid, Furadantin), środków przeczyszczających, zawierających senes (Xenna extra comfort, Red senes tea). Wspomniana barwa uryny może być powiązana z występowaniem niektórych zaburzeń funkcji nerek, wątroby czy nadmiernym wysiłkiem fizycznym [3].
Zmętnienia
Zidentyfikowanie zmętnień i „białych kłaczków” w moczu może sugerować występowanie infekcji dróg moczowych lub kamieni nerkowych [3].
Leki nefrotoksyczne
Nefrotoksyczność to termin odnoszący się do szkodliwego wpływu niektórych czynników na zdrowie nerek. Przyjmowanie leków, które uszkadzają kanaliki nerkowe i zaburzają proces filtracji, jest realnym zagrożeniem dla sprawności tego narządu. Do grup leków, które uznaje się za nefrotoksyczne można zaliczyć m.in.:
- Inhibitory konwertazy angiotensyny: kaptopril (Captopril Polfarmex, Captopril Jelfa), enalapril (Benalapril 5, Enarenal), lizynopril (Lisihexal5, Lisiprol, Lisinoratio 10);
- Cyklosporynę (Cyclaid, Equoral, Sandimmun), takrolimus (Advagraf, Dermitopic, Prograf);
- Antybiotyki aminoglikozydowe;
- Amfoterycynę B;
- Środki kontrastujące;
- Niesterydowe Leki Przeciwzapalne;
- Lit i jego sole;
- Acyklowir.
Aby zapobiec występowaniu efektu nefrotoksycznego po zastosowaniu któregokolwiek z wymienionych preparatów, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich dot. odpowiedniego dawkowania. Są to m.in.: spożywanie dużej ilości płynów i regularna kontrola parametrów określających funkcje nerek za pomocą odpowiednich badań diagnostycznych [5].
Każdorazowo podczas wizyty u lekarza zalecamy poinformować go o wszystkich przyjmowanych preparatach (nawet tych dostępnych bez recepty). Pozwoli to uniknąć wystąpienia interakcji lek-lek.
Preparaty pomocne w zachowaniu odpowiedniej kondycji nerek
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które mogą być stosowane pomocniczo w chorobach nerek oraz profilaktycznie, by usprawnić pracę narządu. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich, wraz ze wskazaniami do stosowania:
- Pasta Fitolizyna — to ziołowy produkt leczniczy, który służy do sporządzenia roztworu doustnego wykazującego łagodne działanie przeciwzapalne i moczopędne. W skład preparatu wchodzą wyciągi m.in. z kłącza perzu, łusek cebuli, nasion kozieradki i korzenia pietruszki [6].
- Ziołowy lek Urosept to tabletki drażowane, które można stosować pomocniczo w terapii zakażeń dróg moczowych i kamicy dróg moczowych (czytaj także: Kamienie nerkowe — sposoby leczenia i przeciwdziałanie). Preparat zawiera wyciągi roślinne m.in. z: korzenia pietruszki, liścia brzozy, naowocni fasoli i ziela rumianku. Wspomniane substancje roślinne działają rozkurczowo, wspomagają usuwanie moczu oraz łagodnie dezynfekują i zmniejszają stany zapalne.
- Lek Nefobonisol to alkoholowy płyn doustny o działaniu moczopędnym. Preparat zawiera nalewki i soki roślinne z m.in. nawłoci pospolitej, ziela skrzypu, liścia brzozy i mniszka lekarskiego, które pomagają w leczeniu łagodnych infekcji dróg moczowych, stanach zapalnych układu moczowego i piasku nerkowym [7].
- Ziołowe produkty do zaparzania „fix” to produkty, z których przyrządza się roztwory do picia. Wspomagają oczyszczanie organizmu, działają delikatnie dezynfekująco i rozkurczająco. Poleca się je osobom borykającym się z infekcjami zapalnymi dróg moczowych oraz wspomagająco w terapii kamicy układu moczowego. Do preparatów, które mogą być w tym celu, zaliczamy m.in.: Ziele skrzypu Fix, Zielnik Polski Rumianek, Zielnik Polski Skrzyp, Fix Pokrzywa [8].
- Lek występujący w kapsułkach miękkich lub w kroplach doustnych Rowatinex działa moczopędnie i łagodnie rozkurcza drogi moczowe, dlatego może być stosowany wspomagająco w terapii infekcji układu moczowego.
- Leki zawierające furaginę (furazydynę) są przydatne w terapii stanów zapalnych pęcherza moczowego. Ułatwiają usuwanie bakterii z układu moczowego oraz zwiększają ilość oddawanego moczu, i działają dezynfekująco. Do preparatów zawierających w składzie furaginę zaliczyć można m.in.: NeoFuragina, NeoFuraginaMax, UroFuraginum, Dafurag [9].
Światowy Dzień Nerek
Światowy Dzień Nerek to globalna impreza cykliczna, która ma na celu propagowanie odpowiedniej higieny nerek oraz konieczności przeprowadzania badań profilaktycznych. Dodatkowo ważnym elementem święta jest edukowanie w zakresie konsekwencji wynikających z zaniedbywania tego narządu. Wydarzenie organizowane jest z inicjatywy Międzynarodowego Towarzystwa Nefrologicznego i Międzynarodowej Federacji Fundacji Nerek od 2006 roku, w drugi czwartek marca. Tegorocznym hasłem imprezy jest „Living Well with Kidney Disease” (ang. Dobrze żyć z chorobą nerek.). Informacje na temat planowanych wydarzeń towarzyszących obchodom Światowego Dnia Nerek oraz dodatkowe publikacje edukacyjne dostępne są na internetowej stronie wydarzenia [10].