Jakie są najczęstsze przyczyny grzybicy stóp i paznokci?

Grzyby, szczególnie dermatofity to najczęstsza przyczyna grzybicy stóp i paznokci. Do najbardziej popularnych gatunków powodujących to schorzenie należą: Trichophyton rubrum i Trichophyton mentagrophytes var. granulosum.

Występowanie grzybicy stóp często kojarzy się z brakiem higieny osobistej. Nie jest to do końca prawda. Skóra posiada liczne mechanizmy obronne, a zbyt częste stosowanie środków myjących i dezynfekujących,  czyli przesadne dbanie o higienę, może je zaburzyć, co sprzyja zakażeniu grzybami.

Grzybica przenosi się poprzez bezpośredni kontakt ze zmianami chorobowymi osób zakażonych lub z przedmiotami z ich otoczenia. Sytuacje, które temu sprzyjają to:

• noszenie pożyczonych butów,
• korzystanie z basenów i kąpielisk publicznych,
• noszenie niewygodnych, zbyt ciasnych butów (jest częstą przyczyną grzybicy paznokci, ze względu na powstawanie urazów i deformację płytki paznokcia, co stanowi wrota infekcji grzybiczej),
• korzystanie z usług salonów kosmetycznych, gdzie nie przestrzega się zasad higieny (np. źle zdezynfekowane narzędzia do wykonywania pedicure) [1].

Jak objawia się grzybica stóp?

Najczęstsze objawy, które mogą świadczyć o grzybicy to:

• świąd i zaczerwienienie skóry stóp,
• pęknięcia skóry, szczególnie między palcami,
• zmiany wyglądu płytki paznokcia (zniekształcenie, zmiana barwy na żółtą, pęknięcia, poprzeczne prążki na płytce) [1,2].

Co się stosuje do leczenia grzybicy stóp?

Leczenie rozpoczyna się od zastosowania preparatów działających miejscowo w postaci maści, żeli czy też sprayów. Zdarzają się także ciężkie przypadki, gdzie grzybica stóp wymaga leczenia doustnymi lekami przeciwgrzybiczymi.

Pierwszych efektów leczenia można spodziewać się po 3-4 tygodniach, ale czasem trzeba poczekać na nie nawet kilka miesięcy. Do leków stosowanych miejscowo w terapii tego schorzenia należą:

• pochodne imidazolowe — zaburzają syntezę błony komórkowej grzybów, poprzez hamowanie syntezy ważnego jej składnika — ergosterolu; działają grzybobójczo i grzybostatycznie; mają szeroki zakres działania na liczne gatunki grzybów; występują w postaci żelów kremów czy sprayów. Do najpopularniejszych leków z tej grupy należą: klotrimazol (Clotrimazolum GSK), ketokonazol (Nizoral krem), mikonazol (Daktarin krem,  Daktarin aerozol), bifonazol (Canespor),
• pochodne alliloaminy — mechanizm ich działania polega na hamowaniu aktywności epoksydazy skwalenowej, enzymu niezbędnego do syntezy ergosterolu w komórkach grzyba. Występują najczęściej w postaci kremów: terbinafina (Terbinafina Ziaja) i naftifina (Exoderil),
• pochodne pirydynonu – po wniknięciu do struktury grzyba, wiążą się nieodwracalnie z jego strukturami komórkowymi, zaburzając jego funkcje życiowe; najważniejszym lekiem z tej grupy jest cyklopiroks (Hascofungin).

Leczenie ogólne (doustne) zaleca się w przypadku rozległych i uporczywych grzybic. W tym celu stosuje się doustnie leki przeciwgrzybicze, m.in. flukonazol i terbinafinę [1].

Maść na grzybicę stóp — co można kupić w aptece?

Tersilat (Terbinafina ziaja, Terbilum)

• W składzie posiada terbinafinę 10 mg/g;
• Wskazaniem do zastosowania są zakażenia grzybicze skóry wywołane przez drożdżaki, dermatofity oraz w łupieżu pstrym;
• Przed zastosowaniem należy umyć powierzchnię skóry. Nakładać krem bezpośrednio na zmiany ja skórze i miejsca bezpośrednio otaczające zmiany. Lekko wcierać;
• Terbinafina działa grzybobójczo na większość grzybów powodujących grzybice skóry stóp;
• Jest stosunkowo tania;
• Po 7-dniowej aplikacji na skórę substancja czynna wnika w warstwę Rogowa naskórka, dzięki czemu przez kolejne 7 dni będzie działać grzybobójczo po zaprzestaniu leczenia.

Clotrimazolum

• Zawiera 10 mg/g klotrimazolu;
• Działa grzybobójczo na dermatofity, drożdżaki, pleśniaki oraz grzyby z rodzaju candida wywołujące grzybice narządów płciowych;
• Należy aplikować 2-3 razy na dobę na skórę. Po ustąpieniu objawów należy aplikować produkt przez miesiąc;
• Klotrymazol działa grzybobójczo w wysokich stężeniach, w niskich tylko grzybostatycznie. Czyli przy zbyt rzadkiej aplikacji nie będzie zabijał grzybów, tylko hamował ich dalszy rozwój;
• Najtańszy z dostępnych kremów przeciwgrzybiczych.

Stepper Pro

• Krem zawiera 10mg/g bifonazolu;
• Wskazany dla grzybic skory wywołanych dermatofitami, pleśniami i innymi grzybami w tym z rodzaju candida;
• Należy stosować preparat raz na dobę, najlepiej przed snem. Dla grzybicy stop długość leczenia powinna wynosić 3 tygodnie;
• Bifonazol bardzo dobrze przenika przez warstwy skory. Po 6 godzinach od aplikacji osiąga stężenia odpowiednie dla jego właściwości przeciwgrzybiczej;
• Jeden z droższych bez recepty;
• Na plus stosowanie raz dziennie.

Jak wygląda leczenie grzybicy paznokci?

W tym przypadku terapię rozpoczyna się również od leczenia miejscowego (według zaleceń, jeśli zmiany grzybicze występują na nie więcej niż 3 paznokciach, a ich powierzchnia nie przekracza połowy płytki paznokcia). Cięższe przypadki wymagają zastosowania leczenia ogólnego.

W leczeniu tego rodzaju grzybicy dobrze sprawdzają się leki przeciwgrzybicze w postaci lakierów do paznokci. Preparaty te stosuje się zazwyczaj 1-2 razy na tydzień przez okres 6-12 miesięcy.

Do najczęściej stosowanych substancji należą:

• amorolfina — pochodna morfoliny, o działaniu grzybostatycznym i grzybobójczym; mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy ergosterolu błony komórkowej grzybów (Undofen Amorolfina), 
• cyklopiroks (Pirolam),
• olejek z drzewa herbacianego – związkiem zawartym w olejku, który odpowiada za działanie przeciwgrzybicze jest terpinen-4-ol, który dodatkowo ma właściwości przeciwświądowe i antybakteryjne [2].

W celu zwiększenia skuteczności lakierów przeciwgrzybiczych, przed ich nałożeniem należy dokładnie oczyścić płytkę paznokcia, a następnie spiłować jej wierzchnią warstwę. Warto w tym celu używać pilniczków jednorazowych. Istotne jest użycie każdorazowo nowego pilniczka, w celu zapobiegania szerzenia się grzybicy.

Lakier na grzybicę paznokci – co można kupić w aptece?

Pirolam

• Lakier zawiera 80 mg/g cyklopiroksu;
• Preparat jest przeznaczony do leczenia grzybic paznokci obejmujących mniej niż 50% powierzchni paznokcia u maksymalnie 4 z 10 paznokci;
• Należy nakładać co drugi dzień na paznokcie ze zmianami. W drugi miesiącu można stosować 2 razy w tygodniu, a w trzecim raz w tygodniu. Lakier zmywamy gazikami z alkoholem przed aplikacją następnej warstwy.
• Czas leczenia może trwać nawet 12 miesięcy.
• Efekt widać na nowych częściach paznokcia.
• Pirolam jest jednym z droższych lakierów bez recepty.

Ciclolack

• Zawiera ta sama substancje w tym samym stężeniu co Pirolam.
• Jest tańszy.
• Posiada pełny zestaw gazików, pilników.
• Preparat aplikuje się przy pomocy szpatułki, co może być nieco niewygodne.

Undofen Amorolfina (Amorolak)

• Zawiera 50 mg amorolfiny w 1 ml preparatu.
• Grzybice paznokci bez zajęcia macierzy paznokcia, które obejmują mniej niż 50 % paznokcia na mniej niż 3 paznokciach.
• Preparat nakłada się raz w tygodniu.
• Przed aplikacją oczyścić paznokieć gazikiem nasączonym alkoholem.
• Preparat nakładamy szpatułką.
• Czas trwania leczenia może wynosić nawet 12 miesięcy.

Nailner

• Posiada kwas mlekowy, reacetofenon i kwas cytrynowy.
• Powoduje zmianę pH środowiska paznokcia na niekorzystanie dla grzybów, dzięki temu grzyby nie mogą się rozwijać i obumierają.
• Kwas cytrynowy rozjaśnia płytkę paznokcia, dając poprawę wizualną płytki.
• Wskazany w zakażeniach grzybiczych ze zmianą wyglądu płytki paznokcia.
• Stosować 2 razy dziennie przez miesiąc, następnie raz dziennie co całkowitego wyrośnięcia paznokcia.
• Czas trwania terapii może wynosić nawet 12 miesięcy.
• Preparat jest zarejestrowany jako wyrób medyczny.

O czym pamiętać w trakcie leczenia?

Podczas leczenia grzybicy stóp i paznokci, przy stosowaniu preparatów miejscowych, należy pamiętać o prawidłowej higienie. Przed nałożeniem maści, kremu lub sprayu na chorobowo zmienione miejsce, trzeba dokładnie umyć stopę wodą z mydłem. Kolejno starannie ją osuszyć. Najlepiej w tym celu użyć jednorazowych ręczników papierowych. Wielorazowe mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się grzybicy.

Oprócz stosowania preparatów przeciwgrzybiczych i odpowiedniej higieny stóp należy wymienić obuwie na nowe, gdyż może stać się źródłem ponownego zakażenia. Ewentualnie można zdezynfekować buty — do tego celu stosuje się roztwór formaliny, dostępny jako lek recepturowy. Konieczna do jego wykonania jest więc recepta od lekarza. Dodatkowo zaleca się, aby nosić skarpety wykonane z naturalnych, przewiewnych materiałów (bawełna, bambus). Pozwala to zapobiec nadmiernemu poceniu się stóp, które sprzyja rozwojowi grzybów.