Grypa – zwykłe przeziębienie czy poważna choroba?

Niektórzy ludzie błędnie utożsamiają każde przeziębienie z grypą. W rzeczywistości są to odrębne jednostki chorobowe, jednak czasami ciężko odróżnić je jedynie po objawach. Przeziębienie wywołują najczęściej rhinowirusy i koronawirusy. Tytułowa choroba natomiast wywoływana jest przez wirusy grypy (A, B, C), należące do rodziny ortomyksowirusów [1].

Objawy grypy

Jak już zostało wcześniej wspomniane, bywa, że ciężko odróżnić ją od zwykłego przeziębienia. Najlepiej w takiej sytuacji byłoby wykonać test na obecność wirusa, jednak rzadko się to praktykuje. Najczęstsze objawy grypy, to:

• gorączka powyżej 38°C (czasami grypa przebiega bez gorączki!),
• kaszel,
• ból gardła,
• katar (cieknący albo zatkany nos),
• zmęczenie,
• bóle głowy, mięśni, kości,
• wymioty i biegunka (częściej u dzieci) [2-3].

Kluczowe do odróżnienia przeziębienia od grypy jest określenie nasilenia i szybkości wystąpienia objawów, co obrazuje poniższa tabela.

Tabela 1. Charakterystyka objawów przeziębienia i grypy [4].

Powikłania po grypie

Kluczowym czynnikiem różnicującym są natomiast powikłania po przebyciu choroby. Tutaj na prowadzenie wychodzi grypa. Niestety jej konsekwencje mogą być różne. Nie znaczy to oczywiście, że każde zachorowanie wiąże się z wystąpienie powikłań, jednak taka szansa istnieje.

Powikłania mogą być następujące:

• zapalenie zatok, ucha, płuc, mięśnia sercowego, mózgu,
• zapalenie mięśni włącznie z rabdomiolizą,
• niewydolność wielonarządowa, która głównie dotyka nerki lub układ oddechowy,
• sepsa [5].

Choroba może pogorszyć również ogólnie stan chorego i zaostrzyć aktualne choroby przewlekłe, takie jak astma lub choroby sercowo-naczyniowe.

Jak ochronić się przed grypą?

Grypa to choroba wirusowa przenoszona drogą kropelkową, dlatego bardzo ciężko uchronić się przed zarażeniem. Co więcej, jest ona wysoce zaraźliwa. Według danych z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, w 2020 roku stwierdzono ponad 3 miliony zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę w Polsce [6]. Najlepszym sposobem prewencji jest zaszczepienie się.

Szczepienia ochronne

W Polsce mamy do wyboru 4 szczepionki:

1. Vaxigrip Tetra — szczepionka inaktywowana III generacji, która zawiera rozszczepione wiriony 4 wirusów grypy.
2. Influvac Tetra — inaktywowana, podjednostkowa szczepionka. Zawiera oczyszczone antygeny powierzchniowe 4 wirusów grypy.
3. Fluarix Tetra — inaktywowana szczepionka II generacji, zawierająca rozszczepiony wirion z 4 wirusów grypy.
4. Fluenz Tetra — szczepionka, która zawiera żywego wirusa grypy, który jest atenuowany, czyli osłabiony (nie zaraża).

Co musisz wiedzieć o szczepionkach i szczepieniu?

1. Jedyna, skuteczna metoda prewencji

Szczepienie przeciwko grypie to jedyna i skuteczna metoda ochrony przed zachorowaniem. Choroba jest wysoce zaraźliwa. Powikłania są niebezpieczne. Oczywiście większość ludzi przechorowuje grypę dosyć szybko (kilka do kilkunastu dni) i nie doświadcza powikłań, jednak ryzyko jest zawsze. Jeśli jest ryzyko, to lepiej je minimalizować (czytaj więcej: Grypa — lepiej zapobiegać czy leczyć?)!

2. Szczepionka jest bezpieczna

Szczepionki inaktywowane, takie jak Vaxigrip, Influvac i Fluarix zawierają jedynie fragmenty wirusa. Z tego względu nie mają możliwości wywołania choroby. Szczepionka Fluenz Tetra zawiera natomiast całego wirusa, jednak jest on atenuowanu. Wirus atenuowany jest osłabiony i również pozbawiony możliwości zarażenia.

3. Działania niepożądane są łagodne

Działania niepożądane po szczepieniu są łagodne. W przypadku szczepionek podawanych domięśniowo najczęściej możemy doświadczyć lekkiego zaczerwienienia, bólu lub obrzęku w miejscu podania bądź niewielkich objawów grypopodobnych. Ustępują one samoczynnie najczęściej po 24 do 48 godzin. Podobne działania niepożądane mogą wystąpić po szczepionce donosowej (Fluenz Tetra) z wyłączeniem odczynu miejscowego.

4. Coroczna zmiana składu szczepionki

Na każdy sezon grypowy powstaje szczepionka o zmienionym składzie antygenowym, gdyż wynika to z dużej zmienności wirusa. W celu zapewnienia skuteczności szczepienia, naukowcy analizują dane sanitarne i epidemiologiczne z całego świata i na tej podstawie podejmują decyzję o ewentualnej zmianie składu [3].

5. Coroczne szczepienie

Wprost z punktu 4. wynika fakt, że powinniśmy szczepić się przeciwko schorzeniu co roku. Z racji tego, że odporność po zaszczepieniu maleje wraz z upływem czasu oraz ze względu na mutacje wirusa, szczepienie z poprzedniego roku może nie zapewnić wystarczającej ochrony [3].

6. Schemat szczepienia

Schemat szczepienia dla dorosłych jest bardzo prosty. Należy szczepić się w każdym roku, najlepiej przed szczytem sezonu grypowego. Najwięcej zachorowań przypada w okresie od stycznia do marca. Pamiętajmy o tym, że całkowite wykształcenie odporności następuje po około 2-3 tygodniach, dlatego najlepiej zaszczepić się we wrześniu lub październiku [8].

Jak to wygląda u najmłodszych? Dzieci powinny być szczepione przeciwko grypie, gdyż są również narażone na powikłania jak dorośli. Najczęstszym wyborem jest donosowa szczepionka Fluenz Tetra. Podaje się do obu nozdrzy po 0,1 ml do każdego. Jednak można zastosować ją tylko od 2. roku życia [7]. Młodsze dzieci również mogą być zaszczepione. Pozostałe wymienione wcześniej szczepionki domięśniowe, można stosować u dzieci od 6. miesiąca życia.

W przypadku dzieci pojawia się różnica w schemacie dawkowania! Jeśli dziecko nie było dotąd szczepione, to należy podać dwie dawki. Drugą podajemy minimum 4. tygodnie po podaniu pierwszej dawki. Jeśli natomiast dziecko w poprzednim sezonie było szczepione, to wystarczy już tylko 1 dawka – podobnie jak u dorosłych.

7. Kobiety w ciąży powinny być szczepione

Kobiety w ciąży oraz planujące ciąże powinny się zaszczepić, gdyż jest to działanie całkowicie bezpieczne. Choroba w trakcie ciąży może być niebezpieczna dla kobiety oraz dla płodu. Dodatkowo, jeśli kobieta zdecyduje się na szczepienie, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko zyska odporność przeciwko chorobie. Jest to szczególnie ważne, gdyż dopiero od 6. miesiąca życia można zaszczepić dziecko.

W przypadku kobiet w ciąży należy pamiętać, aby stosować tylko szczepionki inaktywowane (domięśniowe). Donosowa szczepionka jest przeciwwskazana w czasie ciąży [3].