Lek przeciwwirusowy bez recepty to jeden z bardziej rozchwytywanych produktów w sezonie jesienno-zimowym. Składnikiem czynnym takich preparatów jest izoprynozyna (inozyny pranobeks) — związek immunomodulujący, czyli taki, który stymuluje nasz układ odpornościowy do walki z patogenami. Zyskał on sławę jako doskonały lek na wszelkie infekcje wirusowe, przeziębienie czy grypę. Prawda jest jednak zgoła inna. Okazuje się bowiem, że nie ma żadnych wiarygodnych dowodów na takie działanie izoprynozyny. Oczywiście nie można jej odmówić wielu zalet, sprawdza się ona bowiem świetnie np. w leczeniu opryszczki — również wywołanej przez wirusy. Niemniej świat wirusów jest tak ogromny, że dziwnym byłoby, gdyby jeden lek działał na wszystkie możliwe wirusy. Inozyna, znana szerzej jako Neosine czy Groprinosin, nie przynosi żadnych zdrowotnych korzyści w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych czy grypy [1,2].

Czym jest i jak działa pranobeks inozyny?

Pranobeks inozyny (IP) to kombinacja trzech związków: inozyny, acedobenu i dimetyloaminoizopropanolu. Mechanizm działania polega na zwiększeniu proliferacji limfocytów T oraz komórek Natural Killer (NK). Dochodzi także do wzrostu poziomu  prozapalnych cytokin. Dzięki temu obserwuje się podwyższenie odporności — głównie u osób z immunosupresją. Badania wskazują, że substancja może oddziaływać z wirusowym RNA. Skutkuje to zmniejszeniem replikacji niektórych wirusów. Co ciekawe, dokładna aktywność związku nie jest do końca poznana [3,4].

Aktywność przeciwwirusowa

Pranobeks inozyny oprócz działania immunomodulującego wykazuje również aktywność przeciwwirusową. Czy jest to środek dobry na wszystkie infekcje wirusowe? Według Charakterystyki Produktu Leczniczego związek może być wykorzystywany do leczenia opryszczki warg i skóry twarzy wywołanych przez wirus opryszczki pospolitej (Herpes simplex, HSV). Schorzenie dotyczące okolicy twarzy wywoływane jest głównie przez HSV-1. HSV-2 odpowiada najczęściej za opryszczkę narządów rodnych.  Głównym lekiem, który stosuje się w terapii tej choroby, jest acyklowir. Warto pamiętać, że opryszczka ma charakter nawrotowy. Zarówno jeden jak i drugi środek faktycznie skracają czas występowania opryszczki i wydłużają okres pomiędzy nawrotami. Jednak ciężko stwierdzić, który z nich jest faworytem [3,5].

Co mówią badania?

Rhinowirusy są jedną z przyczyn występowania infekcji górnych dróg oddechowych. Pranobeks inozyny pojawia się również w badaniach, które dotyczą tego schorzenia. Jedno z nich dowodzi korzyści z przyjmowania leku w porównaniu z placebo. Rzeczywiście jednak z grupy zażywającej środek leczniczy zachorowało 5 osób z 19, a z kontrolnej 14 z 20. Objawy choroby były niewiele lżejsze u stosujących tę substancję chemiczną. Inny eksperyment potwierdza korzyść ze stosowania IP, jednak tylko w przypadku konkretnych typów rhinowirusów, a nie wszystkich. Kolejna analiza wskazuje, że pranobeks inozyny nie zmniejsza okresu choroby. Jednak pozwala na szybszą redukcję objawów grypopodobnych. W ramach ciekawostki warto przytoczyć badanie wykonane na myszach. Dotyczyło ono wirusa grypy A(H3N2). Zwierzętom laboratoryjnym podawano oseltamivir, pranobeks inozyny oraz kwas elagowy. Zastosowanie potrójnego połączenia znacząco zwiększyło przeżywalność stworzeń [6-8].

Inne wskazania

Pranobeks inozyny znajduje również zastosowanie w mniej znanych schorzeniach. Podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE) to przewlekła choroba, będąca powikłaniem po odrze. Preparat okazał się być skuteczny klinicznie w monoterapii jak i podczas politerapii z IFN-α. Lepsze efekty uzyskiwano jednak podczas leczenia łagodnej formy schorzenia. Z tego powodu warto szczepić się przeciwko odrze. Znajduje się w kalendarzu szczepień obowiązkowych i nie powinniśmy tego lekceważyć [3].

Brodawki narządów płciowych wywołują wirusy HPV. Standardowa terapia polega na zastosowaniu podofiliny, krioterapii, lasera CO2 lub zabiegów chirurgicznych. Dołączenie pranobeksu inozyny w formie doustnej lub miejscowej w politerapii, okazało się być korzystniejsze niż stosowanie monoterapii [9].

Jak wygląda dawkowanie pranobeksu inozyny?

W aptekach pranobeks inozyny (Eloprine, Eloprine Forte, Groprinosin, Neosine, Neosine Forte, Pranosin) występuje pod postacią tabletek w dawkach 500 mg i 1000 mg. W formie syropu stężenie substancji aktywnej wynosi 50 mg/ml lub 100 mg/ml. Lekiem OTC, który dodatkowo zawiera jony cynku, jest Neosine Plus. Pranobeks inozyny z cynkiem możemy dostać także jako lek przepisywany na receptę (Neosine Duo). Preparat może być stosowany u dzieci powyżej 1. roku życia. Zaleca się przyjmowanie 50 mg substancji na kilogram masy ciała w 3 lub 4 podzielonych dawkach. Dorosły, który waży 80 kg, powinien przyjmować 4 g pranobeksu inozyny na dobę. Przyjmując tabletki o zawartości 500 mg substancji, powinniśmy stosować 2 tabletki 4 razy na dobę. Maksymalna dawka dobowa IP wynosi 4 g.

Lek należy przyjmować w ściśle określonej ilości, gdyż tylko taka terapia ma możliwość powodzenia. Jeżeli połknięcie tabletki stanowi problem, a pacjent nie preferuje syropu, to można je rozkruszyć i rozprowadzić w wodzie. Standardowa terapia powinna trwać od 5 do 14 dni. Po ustąpieniu objawów zaleca się stosowanie preparatu jeszcze przez 1-2 dni.

Pranobeks inozyny jest stosunkowo bezpieczną substancją. Jednym z działań niepożądanych może być przemijające zwiększenie stężenia mocznika we krwi. Z tego względu pacjenci cierpiący na dnę moczanową powinni unikać tego preparatu. Nie należy go również stosować podczas terapii lekami immunosupresyjnymi.

Leki przeciwwirusowe bez recepty — co można kupić w aptece?

Na rynku nie ma obecnie wielu leków bez recepty o działaniu przeciwwirusowym. Najpopularniejsze są preparaty zawierające izoprynozynę. Poniżej znajduje się przegląd dostępnych preparatów.

Groprinosin

Skład leku opiera się na izoprynozynie (inozyny pranobeksie). Substancja czynna może występować w różnych dawkach, w zależności od wersji leku:

• Groprinosin tabletki: 1 tabletka leku zawiera 500 mg inozyny pranobeksu.
• Groprinosin Forte tabletki: 1 tabletka zawiera 1000 mg inozyny pranobeksu.
• Groprinosin syrop: 1 ml syropu zawiera 50 mg inozyny pranobeksu.
• Groprinosin Forte syrop: 1 ml zawiera 100 mg inozyny pranobeksu.

Neosine

Skład leku również oparty jest na izoprynozynie, jednak lek tek może być również wzbogacony o jony cynku. Pierwiastek ten ma potwierdzone działanie immunomodulujące oraz przeciwwirusowe, oraz przeciwzapalne. Dawka inozyny pranobeksu różni się w zależności od wersji leku:

• Neosine tabletki: 1 tabletka leku zawiera 500 mg inozyny pranobeksu.
• Neosine Forte tabletki: 1 tabletka zawiera 1000 mg inozyny pranobeksu.
• Neosine syrop: 1 ml syropu zawiera 50 mg inozyny pranobeksu.
• Neosine Forte syrop: 1 ml zawiera 100 mg inozyny pranobeksu.
• Neosine Plus tabletki: 1 tabletka zawiera 500 mg inozyny pranobeksu oraz 3,125 mg cynku.

Eloprine

To kolejny lek z izoprynozyną. Podobnie jak w powyższych preparatach, dawka substancji czynnej może się różnić w zależności od wersji leku:

• Eloprine tabletki: 1 tabletka leku zawiera 500 mg inozyny pranobeksu.
• Eloprine syrop: 1 ml syropu zawiera 50 mg inozyny pranobeksu.
• Eloprine Forte syrop: 1 ml zawiera 100 mg inozyny pranobeksu.

Groprinosin czy Neosine dla dziecka?

Tabletki powyżej opisanych leków mają naprawdę duże rozmiary. Połknięcie ich może być nie lada wyzwaniem dla wielu dzieci. U tych najmniejszych przyjęcie takiej dużej formy może być wręcz niemożliwe. Dlatego syrop przeciwwirusowy jest najlepszą postacią, jaką możemy wybrać dla najmłodszych pacjentów. Można go podawać łyżeczką bądź strzykawką zaopatrzoną w odpowiednią skalę.

Czym się różni Groprinosin od Neosine?

Niejedna mama zadaję pytanie, czy lepszy będzie Neosine, czy Groprinosin. Powyżej opisane leki przeciwwirusowe mają tę samą substancję czynną występującą w tych samych dawkach. Nie da się zatem określić, który lek jest najlepszy, ponieważ są one swoimi odpowiednikami. W momencie, gdy pacjent szuka zamiennika np. leku Groprinosin, śmiało i bez obaw może sięgnąć po Neosine bądź Eloprine. Działanie preparatu Eloprine, Neosine oraz Groprinosin będzie dokładnie takie samo. A zatem można je stosować zamiennie. Należy tylko zwrócić uwagę na dawkę tzn. czy mamy do czynienia z wersją forte, czy standardową.

Jak bezpiecznie stosować leki z izoprynozyną?

Aby bezpiecznie stosować pranobeks inozyny, należy przestrzegać zaleconej dawki oraz częstotliwości stosowania leku, jakie zaproponował lekarz. Lek należy przyjmować regularnie o określonej porze dnia, zwykle przez kilka tygodni. W trakcie stosowania leku należy również monitorować możliwe skutki uboczne, w tym objawy alergiczne, a także unikać jednoczesnego spożywania alkoholu. W przypadku niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym.

Dlaczego warto udać się do lekarza?

Bardzo ważne jest, aby pacjenci nie rozpoczynali samodzielnego leczenia pranobeksem inozyny bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Jest to lek przeciwwirusowy, który powinien być stosowany pod kontrolą medyczną. Samodzielnym leczeniem się można spowodować nieprawidłowe dawkowanie oraz narażać na możliwe działania niepożądane. Dodatkowo niezdiagnozowane choroby mogą wymagać innych form leczenia, które tylko lekarz może wskazać. Dlatego, przed rozpoczęciem terapii, zawsze warto skonsultować się z odpowiednim specjalistą, który oceni stan zdrowia i zaleci odpowiednią dawkę.

Kto nie powinien stosować leków z izoprynozyną?

Niektórzy pacjenci mogą mieć przeciwwskazania do stosowania leków z pranobeksem inozyny. Do grupy tej należą przede wszystkim osoby uczulone na pranobeks inozyny lub na którykolwiek składnik leku. Osoby ze skłonnościami do kamicy nerkowej lub z poważnymi chorobami wątroby lub nerek powinny również unikać stosowania tego leku. Ponadto pranobeks inozyny nie jest zalecany dla kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących piersią, chyba że lekarz prowadzący zdecyduje inaczej [10].