Co to jest gencjana?

Jest mieszaniną fioletu metylowego i krystalicznego, ma ciemnofioletową barwę i jest pozbawiona zapachu. Składnikiem czynnym leku jest chlorek metylorozanilinowy. Występuje w stężeniu 0,5%, 1% oraz 2%. Barwi skórę i ubrania.

Jak działa gencjana?

Gencjana działa przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Osusza i działa lekko ściągająco. Działanie przeciwbakteryjne występuje wobec bakterii Gram-dodatnich (głównie Staphylococcus spp), bardzo słabo zaś działa na bakterie Gram-ujemne.  Działanie przeciwgrzybicze głównie na grzyby z rodzaju Candida albicans. Istotny jest brak działania na bakterie kwasoodporne, przetrwalniki grzybów i bakterii.  W środowisku kwaśnym jego aktywność ulega zmniejszeniu. Tworzy trwały kompleks z bentonitem, który unieczynnia fiolet gencjanowy. Lek ogranicza wydzielanie ropy, dezynfekuje i wspomaga gojenie.

Mechanizm działania przeciwbakteryjnego i przeciwgrzybiczego nie został do końca poznany.  Lek hamuje proces glikolizy w komórkach bakterii, hamuje replikację DNA i aktywność mitochondriów. Prawdopodobnie fiolet hamuje syntezę białek przez łączenie się go z rybosomami bakterii. Możliwe jest również hamowanie syntezy ściany komórkowej bakterii.

Do czego stosuje się gencjanę?

Gencjana, a ospa

Ze względu na działanie przeciwwirusowe i osuszające gencjana znalazła zastosowanie w leczeniu wysypki w przebiegu ospy wietrznej. U dzieci zastosowanie gencjany na krostki ospy powinno być skonsultowane z lekarzem. Preparat działa przeciwwirusowo, ale nie utrudnia gojenia ranki, gdyż nie tworzy ciężkiej i grubej powłoki, jak to ma miejsce przy zastosowaniu np. preparatu z tlenkiem cynku na oleistym podłożu.

Nanosi się preparat punktowo za pomocą gazika nasączonego barwnikiem na krostki wypełnione płynem. Podczas ich pękania lek wchłania płyn i działa osuszająco. Zmniejsza to również rozprzestrzenianie się zakażonego płynu.  Lek znajduje też zastosowanie w leczeniu półpaśca, gdy zmiany skórne mają postać krostek wypełnionych płynem.

Gencjana na rany

Lek można stosować też na drobne ranki i otarcia przebiegające z sączeniem. Nie jest zalecane stosowanie go na większe i rozległe rany z dużą ilością ropy.  Przykrycie rany barwnikiem nie pozwala na właściwą ocenę wielkości i rozległości rany, która być może nadaje się do leczenia chirurgicznego.

Preparat może być wykorzystywany też do gojenia ranek na brodawkach sutkowych (w okresie karmienia). Działa wówczas aseptycznie i przeciwgrzybiczo. Należy jednak pamiętać, żeby do momentu wygojenia nie przystawiać dziecka do piersi.

Fiolet gencjanowy na gardło

Preparat może być stosowany także w leczeniu stanów zapalnych gardła i jamy ustnej, czyli może być zastosowany na błony śluzowe. Do tego celu produkt powinien być w formie roztworu wodnego. Szpatułkę zakończoną gazikiem, zamoczoną  w barwniku należy przykładać na zmiany w jamie ustnej (owrzodzenia, niegojące się oparzenia i afty).

Czym usunąć fiolet gencjanowy ze skóry?

Zmycie barwnika z powierzchni skóry wymagać może kilkudniowego czasu.  Pomocna może okazać się woda z cytryną lub kwasek cytrynowy. Należy jednak pamiętać, żeby nie stosować tych sposobów na uszkodzoną skórę. Najlepiej poczekać do całkowitego wygojenia i dopiero wtedy spróbować usunąć barwnik.

Innym znanym sposobem jest roztwór ciepłej wody z octem w stosunku 3:1. Również i ten sposób nie jest zalecany na uszkodzoną i zmieniona chorobowo skórę.

Usunięcie barwnika z odzieży też jest trudne. Zwykle powinno pomóc uprzednie namoczenie odzieży z mydłem lub nawet wybielaczem.

Kiedy nie wolno stosować fioletu gencjanowego?

Gencjany nie należy stosować u osób uczulonych na chlorek metylorozanilinowy, ostrożność należy zachować podczas stosowania go na błony śluzowe gardła i jamy ustnej.  Stosowanie u małych dzieci wymaga konsultacji lekarskiej.  Należy chronić oczy przed dostaniem się preparatu. Stosowanie produktu w okresie ciąży i laktacji powinno być skonsultowane z lekarzem.  Nie należy stosować leku na rozległe, głębokie rany z uwagi na zamaskowanie uszkodzenia skóry. W obecności wydzieliny z rany działanie leku jest zdecydowanie osłabione.

Podsumowanie

Fiolet gencjanowy to bardzo dobry produkt do dezynfekcji i zapobiegania przenoszeniu się drobnoustrojów. Osusza i działa ściągająco, może być także stosowany na błony śluzowe.  Za jego stosowaniem przemawia też niska cena produktu, choć z jego dostępnością są ostatnio problemy. Obecnie w aptekach występuje wodny i spirytusowy roztwór gencjany 0,5 %.  Produkt jest również stosowany w kosmetyce, głównie w postaci szamponów, odżywek i masek do włosów, jako jeden ze składników. Nadaje chłodny odcień blond włosów po farbowaniu.