Czym jest choroba Fabry’ego i skad się ona bierze?

Choroba Fabry’ego, inaczej zwana także chorobą Andersona-Fabry’ego, to rzadka  choroba genetyczna należąca do grupy spichrzeniowych chorób lizosomalnych. Za występowanie choroby Fabry’ego odpowiada mutacja genu GLA znajdującego się w chromosomie X. Gen GLA koduje enzym zwany alfa-galaktozydazą, a jego nieprawidłowa postać prowadzi do niedoborów lub osłabionej aktywności tego enzymu w organizmie. Skutkiem tego jest gromadzenie się tzw. glikosfingolipidów w komórkach różnych tkanek i narządów, a w konsekwencji upośledzenie ich funkcji.

Ponieważ mutacja genu GLA dotyczy chromosomu X, dziedziczenie choroby jest sprzężone z płcią. Oznacza to, iż chora kobieta może (z 50% pradopodobieństwem) przekazać chorobę zarówno swojej córce, jak i synowi, natomiast chory mężczyzna przekaże chorobę tylko swojej córce, nigdy zaś synowi.

Jakie są objawy choroby Fabry’ego?

Choroba Fabry’ego może mieć bardzo różny przebieg, a jej pierwsze objawy mogą być obserwowane u poszczególnych osób w różnym wieku. Zależne jest to od postaci choroby, danej mutacji oraz resztkowej aktywności enzymu, co oznacza, że różne osoby, nawet w obrębie tej samej rodziny, mogą mieć zupełnie odmienny przebieg choroby. Ze względu na sprzężenie z chromosomem X przez lata uważano, że na chorobę Fabry’ego chorują wyłącznie mężczyźni, a kobiety są jedynie jej nosicielkami. Dziś już wiemy, iż kobiety nie tylko także chorują na chorobę Fabry’ego, ale ich choroba może mieć równie poważną postać jak u mężczyzn, objawiającą się już we wczesnym dzieciństwie.

Do najczęstszych objawów choroby Fabry’ego należą:

1. Ból neuropatyczny szczególnie kończyn, ale mogący obejmować także całe ciało. Bardzo często ból ten określany jest jako palenie, pieczenie, parzenie, łamanie, czy mrowienie i może trwać od kilku minut do nawet kilku dni. Ból ten często nasila się przy podwyższonej temperaturze (ciała lub otoczenia), wysiłku fizycznym, czy stresie,
2. upośledzone pocenie się – najczęściej jako całkowity brak lub znaczne zmniejszenie, ale niekiedy może obejmować także nadpotliwość,
3. szumy uszne, dzwonienie w uszach, problemy ze słuchem,
4. tzw. angiokeratoma, czyli zmiany skórne w postaci czerwonych krostek/wybroczyn występujących najczęściej na pośladkach, pachwinie, pępku i górnej części ud, ale czasami także na obszarach błony śluzowej, takich jak usta.
5. charakterystyczne zmiany w rogówce – tzw. “cornea verticillata”, które mogą być widoczne w badaniu okulistycznym,
6. problemy / upośledzenie funkcji poszczególnych układów:

• • sercowo-naczyniowego powodujące m.in. przerost lewej komory serca, arytmię, czy niedomykalność zastawki. W konsekwencji nieleczonej choroby Fabry’ego może dojść do niewydolności serca.
  • pokarmowego, najczęściej objawiajace się jako bardzo częste biegunki i bóle brzucha, ale mogą także obejmować zaparcia, czy nudności.
  • oddechowego: duszności, świszczący oddech, czy suchy kaszel.
  • moczowego: najczęściej jako białko w moczu, a w konsekwencji nieleczonej choroby Fabry’ego może dojść do niewydolności nerek.
  • nerwowego: prowadzące do wielokrotnych udarów.

Pierwsze objawy choroby mogą pojawić się już we wczesnym dzieciństwie, najczęściej jako bóle kończyn i problemy żołądkowo-jelitowe, ale choroba może przez lata nie dawać żadnych oznak, niszcząc po cichu organizm od środka. Tak zróżnicowany przebieg choroby Fabry’ego, jej niespecyficzność i rzadkość występowania stanowi ogromne wyzwanie diagnostyczne. Z drugiej zaś strony im szybciej wykryta choroba i im szybciej wdrożone leczenie, tym większe szanse, aby zapobiec poważnym konsekwencjom choroby, takim jak udar mózg, zawał serca, konieczność dializoterapii, niepełnosprawność, czy przedwczesna śmierć.

Jak zdiagnozować chorobę Fabry’ego?

Chorobę Fabry’ego można potwierdzić badaniem aktywności enzymu alfa-galaktozydazy, a przede wszystkim badaniem genetycznym na obecność mutacji w genie GLA. Istotne znaczenie mają także określenie poziomu globotriaozylosfingozyny (lyso-GB3), objawy, przebieg choroby oraz wywiad rodzinny.

Jak można ją leczyć?

W Polsce dostępne są cztery leki, z czego trzy z nich objęte są programem lekowym i finansowane (refundowane) z budżetu Państwa. Wśród leków refundowanych pacjenci mają do wyboru dwa leki w postaci infuzji dożylnych jako Enzymatyczna Terapia Zastępcza (agalzydaza beta oraz agalzydaza alfa), oraz jeden w formie doustnej (migalastat), z czego ten ostatni niestety skuteczny jest jedynie w przypadku niektórych mutacji odpowiedzialnych za chorobę Fabry’ego. Leczenie prowadzą wybrane placówki szpitalnej na terenie całego kraju, a kwalifikację do leczenia przeprowadza specjalnie powołany Zespół Koordynacyjny ds. Chorób Ultrarzadkich. Poza wyjątkowymi przypadkami pacjent powinien otrzymywać leczenie do końca życia.

Gdzie szukać pomocy?

Więcej informacji na temat choroby Fabry’ego i wszystkich apektów z nią związanych, można uzyskać na stronie Stowarzyszenia Rodzin z Chorobą Fabry’ego, w Przewodniku dla pacjentów dostępnego na stronie Stowarzyszenia lub poprzez kontakt ze Stowarzyszeniem na adres mailowy stowarzyszenie@fabry.org.pl.