Co to jest anemia?

Anemia (inaczej niedokrwistość) to choroba, która dotyka układ krwionośny i ogólnie mówiąc, związana jest z niedostateczną ilością erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Przyczyny choroby mogą być różne. Czasami anemia jest łatwa do wyleczenia, jednak bywa i efektem poważnych schorzeń. Można wyróżnić różne typy anemii:

• z niedoboru żelaza (bardzo często występująca),
• z niedoboru witamin,
• aplastyczna,
• hemolityczna,
• sierpowata,
• talasemia [1,2].

Jakie są rodzaje anemii?

Z niedoboru żelaza

Anemia z niedoboru żelaza występuje wtedy, kiedy dostarczamy organizmowi zbyt mało żelaza. Jest ono niezbędne do produkcji czerwonych krwinek. Czasami organizm naturalnie potrzebuje większej ilości czerwonych krwinek, np. podczas ciąży, szybkiego wzrostu (głównie w okresie dojrzewania) lub strat krwi (np. krwotoki). Wtedy też trzeba zwiększyć podaż żelaza, aby zaspokoić potrzeby [3].

Anemia megaloblastyczna

Anemia megaloblastyczna jest wynikiem niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego. Najczęściej wynika to z powodu niedostatecznej podaży tych związków z pożywienia. Niestety niedobory witaminy B12 mogą też być wynikiem innych chorób związanych z zaburzeniem wchłaniania w układzie pokarmowym. Taki rodzaj anemii nazywa się niedokrwistością Addisona-Biermera [2,3].

Anemia aplastyczna

Anemia aplastyczna to sytuacja, w której niedobór krwinek jest spowodowany zaburzeniem i nieprawidłowym działaniem komórek macierzystych w szpiku kostnym. W tym przypadku występują również niedobory innych składników krwi, takich jak płytki krwi i leukocyty [3].

Anemia hemolityczna

Niedokrwistość hemolityczna związana jest z hemolizą, czyli rozpadem (nieprawidłowym) czerwonych krwinek. Średnio czerwone krwinki żyją około 120 dni i są naturalnie zastępowane. Jeśli proces rozpadu jest indukowany zewnętrznie, to organizm nie nadąża z produkcją i dochodzi do niedoboru [3].

Do anemii hemolitycznej można też zaliczyć anemię sierpowatą. To wrodzona, genetyczna choroba, w której erytrocyty ulegają szybszemu rozpadowi, a hemoglobina ma nieprawidłowy (sierpowaty) kształt i z tego powodu nie może efektywnie wykonywać swoich zadań [2].

Jakie są objawy anemii?

Anemia szczególnie na początku daje nieswoiste objawy, które mogą zostać zlekceważone. Do objawów anemii zalicza się:

• przewlekłe zmęczenie i szybsze niż zwykle męczenie się,
• zawroty głowy i omdlenia,
• nadmierna potliwość,
• nadmierne pragnienie,
• szybkie oddychanie,
• przyspieszona akcja serca ze słabo wyczuwalnym pulsem,
• duszność, ból w klatce piersiowej,
• skurcze nóg oraz obrzęki,
• zaburzenia akcji serca i choroby sercowo-naczyniowe,
• zimne dłonie i stopy,
• blada lub żółtawa skóra,
• problemy z koncentracją [2–5].

Pewne jednostki chorobowe mogą stanowić czynnik ryzyka anemii. Podobnie dotyczy to nawyków – głównie żywieniowych. Możesz być w grupie ryzyka wystąpienia anemii, jeśli cierpisz na poniższe choroby:

• choroby nerek,
• choroby wątroby,
• reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby autoimmunologiczne,
• schorzenia tarczycy,
• choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
• niedobory żywnościowe lub choroby związane z upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych [2].

Czy anemia jest groźna?

Czy anemia jest groźna dla życia? To wszystko zależy od stopnia zaawansowania choroby i jej typu. Głównym efektem anemii jest niedobór hemoglobiny, co skutkuje niedostatecznym zaopatrywaniem organizmu w tlen. Z tego powodu będziemy odczuwać zmęczenie, bóle i zawroty głowy lub duszność. Odbije się to również negatywnie na naszym układzie sercowo-naczyniowym.

Do czego prowadzi nieleczona anemia? Efektem nieleczonej anemii będą, np. choroby sercowo-naczyniowe, takie jak przerost mięśnia sercowego, nieregularna praca serca lub niewydolność serca. Anemia może prowadzić do nadmiernej podatności na rozwój infekcji. Kobiety z anemią często mają problemy z zajściem w ciążę i są narażone na komplikacje podczas jej trwania [6].

Jak leczyć anemię?

Jeśli chodzi o leczenie anemii, to wszystko zależy od jej rodzaju. Poniżej omówimy, jak wyleczyć anemię w wybranych typach niedokrwistości.

Anemia i niedobór żelaza

Anemia wynikająca z niedoboru żelaza stanowi nawet 50% diagnozowanych przypadków. Najczęściej wynika z nieprawidłowej diety i niedoboru żelaza w pokarmie. Jednak może być spowodowana także zaburzeniami we wchłanianiu żelaza, zwiększonym zapotrzebowaniem na ten składnik lub nadmierną jego utratą [7].

Tabela 1 prezentuje wyniki, na podstawie których można stwierdzić anemię.

Tabela 1. Kryteria diagnostyczne anemii [7,8].

Jak wyleczyć anemię z niedoboru żelaza?

Pierwszym działaniem będzie włączenie preparatów z żelazem. Mamy tutaj do wyboru leki na receptę, jak i OTC.

Jakie leki na anemię na receptę wybrać? Mamy tutaj kilka preparatów w różnych formach. Tabela 2 przedstawia zestawienie leków na anemię na receptę wraz z ich dawkowaniem.

Tabela 2. Leki na anemię na receptę.

Terapia jonami żelaza zwykle trwa minimum 1 miesiąc, a najczęściej do 3 miesięcy. Niektóre preparaty, jak np. Sorbifer Durules mają dodatek witaminy C, która zwiększa wchłanianie żelaza. Witaminę C można stosować dodatkowo (zwykle 250 mg dwa razy na dobę) [9].

Jeśli po 1 miesiącu terapii poziom żelaza nie wzrośnie przynajmniej o 1 g/dl, to należy rozważyć modyfikację terapii [7].

Preparaty z żelazem najlepiej przyjmować przed lub w trakcie posiłku. Leki w formie płynnej najlepiej przyjmować przez rurkę do picia. Jeśli pijemy je normalnie, to po zażyciu najlepiej niezwłocznie wypłukać i umyć zęby, gdyż żelazo ma tendencję do odbarwiania szkliwa.

Po przyjmowaniu preparatów z żelazem stolec może przybrać czarne zabarwienie – jest to normalne.

Dobry lek na anemię bez recepty – co warto stosować?

Czy istnieje dobry lek na anemię bez recepty? Preparaty z żelazem możemy również dostać bez recepty. Będą to leki OTC, ale także suplementy diety. Pamiętajmy, aby decyzji o suplementacji nie podejmować bez wykonania wcześniejszych badań  diagnostycznych.

Dobrym lekiem na anemię bez recepty będzie Ascofer. To tabletki przeznaczone do stosowania od 3. roku życia. Leczniczo u dzieci stosuje się 6 mg żelaza na kilogram masy ciała w dwóch dawkach podzielonych na dobę. U dorosłych można stosować nawet 2 tabletki 4 razy na dobę.

Jeśli chodzi o suplementy diety z żelazem, to mamy takie preparaty, jak np.:

• Szelazo +SR,
• Olimp Chela-Ferr Forte,
• Actiferol Fe (saszetki, kapsułki, krople),
• Ibuvit Żelazo+C.

Jak wyleczyć anemię z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego?

Jeśli przyczyną anemii jest niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego, to należy zastosować leki lub suplementy diety z tymi witaminami. Pomocna może okazać się również modyfikacja diety. Przykłady preparatów zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 3. Preparaty z witaminą B12 i kwasem foliowym.

Jak wyleczyć inne rodzaje anemii?

Leczenie anemii z niedoboru składników odżywczych jest stosunkowo proste. Jednak czasami sytuacja jest bardziej skomplikowana.

Czasami niezbędny będzie przeszczep szpiku kostnego, aby zastąpić źle działające komórki nowymi. To skomplikowane operacje, które wymagają także dodatkowej farmakoterapii.

W leczeniu anemii przeprowadza się także transfuzje krwi, aby szybko zwiększyć ilość czerwonych krwinek w bardzo złych przypadkach.

Niekiedy anemia bywa efektem innych chorób, np. nieszczelnej zastawki, infekcji, chorób autoimmunologicznych lub krwawień wewnętrznych. Wtedy najważniejsze jest wyleczenie choroby pierwotnej.