Jaka jest przyczyna dny moczanowej?

Głównym winowajcą jest kwas moczowy, który jest produktem rozpadu puryn dostarczanych do organizmu wraz z pokarmem. To właśnie jego nadmierne wytwarzanie lub problemy z eliminacją powodują, że rozwija się dna moczanowa. Stan zapalny powstaje na skutek odkładania się kwasu moczowego się w formie kryształków moczanu sodu w stawach i tkankach okołostawowych [1]. Zbyt wysoki poziom kwas moczowego we krwi tj. powyżej 7 mg/dl określa się jako hiperurykemię [2].

Rozróżnia się dnę moczanową pierwotną i wtórną.

Do przyczyn pierwotnych należą dziedziczne zaburzenia funkcji enzymów uczestniczących w przemianie puryn lub zmniejszenie wydalania kwasu moczowego przez nerki.

Dna moczanowa wtórna może być wywołana nieprawidłową dietą oraz chorobami przebiegającymi z zaburzeniem wydalania moczanów (np. niewydolność nerek) lub nasileniem ich powstawania (np. liza guza) [3-4].

Objawy dny moczanowej

Choroba przebiega etapami, wyróżniamy: okres bezobjawowej hiperurykemii, ostre napady, okresy międzynapadowe oraz dnę przewlekłą.

Napad dny rozpoczyna się nagle — najostrzejsze objawy występują po 8-12 godzinach. Chorzy opisują ten stan jako bardzo silny ból, obrzęk i rumień w okolicy stawu. Skóra w tym miejscu jest napięta, błyszcząca i szybko się łuszczy. Najczęściej dotyczy to stawu śródstopowo-paliczkowego dużego palca u nogi, stawu skokowego, stawów śródstopia oraz stawu kolanowego. Dna moczanowa znacznie rzadziej dotyka stawu nadgarstkowego. Jeśli napad nie jest leczony, to może trwać nawet do 1–2 tygodni. Na wczesnych etapach choroby przerwy pomiędzy kolejnymi atakami dny są długie i wynoszą kilka miesięcy lub lat. Natomiast jeśli choroba się rozwinie, ulegają one skróceniu nawet do kilku tygodni [1-3,5].

Leczenie napadu dny moczanowej

Leczenie ataku dny moczanowej ma na celu zmniejszenie nasilenia ostrych objawów związanych z aktywnością komórek zapalnych. W ciągu 24 godzin od pojawienia się napadu należy podać środki farmakologiczne. W leczeniu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), kolchicynę i glikokortykosteroidy (GSK).

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Są lekami pierwszego wyboru. Do tej grupy należą preparaty zawierające w składzie ibuprofen (Ibuprom, Nurofen), naproksen (Apo-Napro fast) diklofenak potasu (Voltaren Acti Forte), meloksykam (Opokan, Moilec), celekoksyb (Celebrex). Są to preparaty w dużej mierze dostępne bez recepty (czytaj także: Nadciśnienie a leki na ból, gorączkę i przeziębienie). Jeśli podczas stosowania tych leków pojawią się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, należy rozważyć włączenie do terapii inhibitora pompy protonowej [2-5].

Kolchicyna

Jest dostępna z przepisu lekarza i stosowana jako lek drugiego wyboru (Colchican, Colchicine Genoptim, Colchicum Dispert). Związek ten zaleca się dla pacjentów, u których NLPZ są przeciwwskazane np. ze względu na chorobę wrzodową. Jest to lek, który zmniejsza reakcje zapalne oraz wykazuje działanie przeciwbólowe. Kolchicynę stosuje się w dawce początkowej 1 mg, a następnie 0,5 mg po upływie jednej godziny. Przez kolejne 12 godzin chory nie powinien przyjmować tego leku. Po tym czasie jeżeli jest potrzeba, można przyjąć co 8 godzin 0,5 mg leku w celu zmniejszenia bólu. Leczenie przerywa się kiedy objawy ustąpią lub po zażyciu łącznie 6 mg. Kolejne zażycie leku jest możliwe dopiero po 3 dniach [4-6].   

Glikokortykosteroidy (GSK)

To leki, które zlecane są przez lekarza jeśli przeciwwskazane jest podawanie NLPZ i kolchicyny. Najczęściej stosowany jest przez 3-5 dni prednizolon (Encortolon) w formie doustnej lub octan metylopredniozolonu (Depo-Medrol) w formie zastrzyku podawanego dostawowo [2-5].

Leczenie profilaktyczne dny moczanowej

U osób ze zdiagnozowaną dną moczanową rozpoczyna się terapię zmniejszającą stężenie kwasu moczowego, tak aby zminimalizować częstotliwość napadów. Chorzy powinni być pod regularną opieką reumatologa.

Allopurynol (Milurit, Allupol) i febuksostat (Adenuric) są lekami pierwszego rzutu. Oba związki zmniejszają poziom kwasu moczowego we krwi i w moczu. Mechanizm działania polega na hamowaniu oksydazy ksantynowej, czyli enzymu biorącego udział w powstawaniu kwasu moczowego.

Allopurynol stosuje się po posiłku, by zmniejszyć ryzyko dolegliwości żołądkowych. Częstym działaniem niepożądanym tego leku jest wysypka skórna. W przypadku jej wystąpienia chory powinien przerwać leczenie i zgłosić się do lekarza, który zalecił lek. Terapii allopurynolem nie należy rozpoczynać podczas trwającego ataku dny moczanowej, gdyż może to spowodować jego przedłużenie. Zazwyczaj leczenie rozpoczyna się 2 tygodnie po ataku. Na początku pacjent przyjmuje allopurynol w dawce 100 mg, a następnie jest ona zwiększana przez kilka tygodni lub miesięcy aż do osiągnięcia prawidłowych stężeń kwasu moczowego.

Febuksostat jest zalecany chorym, u których leczenie allopurynolem jest źle tolerowane lub nieskuteczne [5].

Kto jest w grupie ryzyka?

Dna moczanowa najczęściej dotyka mężczyzn z otyłością i nadciśnieniem. Osoby regularnie spożywające duże ilości czerwonego mięsa oraz nadużywające alkoholu również są narażone na to schorzenie.

Nadciśnienie tętnicze — czy leki to jedyne wyjście?

Należy pamiętać, że wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi wywołują także niektóre leki, są to: tiazydy (np. Hydrocholorotiazyd, Tialorid), diuretyki pętlowe (Furosemidum, Toramide), cyklosporyna (Equoral), aspiryna (Aspirin, Acard, Polopiryna S). Przyjmowanie tych leków może prowadzić do wystąpienia napadu dny. Przyjmowanie kwasu salicylowego w dawce 325 mg lub mniejszej zwiększa ilość kwasu moczowego we krwi. Co ciekawe, badanie dowodzą, że dawki większe niż powyższa mogą obniżać stężenie moczanów [5].

Jak można zapobiec atakom ?

Świadomość pacjenta na temat tego co może zrobić, aby zapobiec atakom dny moczanowej, jest niewątpliwie istotna. Zaleca się, aby pacjent:

• zredukował masę ciała, jeśli stwierdzono u niego nadwagę,
• włączył do diety węglowodany złożone — powinien spożywać owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste,
• ograniczył przyjmowanie czerwonego mięsa i wysokotłuszczowych produktów mlecznych,
• nie spożywał alkoholu,
• stosował codziennie 500 mg witaminy C, gdyż długotrwałe jej przyjmowanie zmniejsza stężenie kwasu moczowego we krwi [3,5].