Dlaczego stosuje się antybiotyki w czasie chemioterapii?

Pacjenci leczeni z powodu nowotworów narządowych są narażeni na infekcje bakteryjne, grzybicze oraz wirusowe (w przypadku tych ostatnich, nie jest zasadnym stosowanie antybiotykoterapii). Przyczyną zwiększonej zapadalności jest zarówno obecność nowotworu złośliwego, jak i stosowana terapia przeciwnowotworowa. Chemioterapia systemowa, a także leczenie miejscowe — radioterapia czy chirurgia — pośrednio lub bezpośrednio wpływają na zwiększenie ryzyka wystąpienia powikłań infekcyjnych.

W celu ograniczenia tych powikłań, które negatywnie wpływają na skuteczność leczenia onkologicznego oraz na jakość życia pacjenta, stosuje się profilaktykę antybiotykową. Należy jednak pamiętać, że profilaktyczne podawanie antybiotyków powinno dotyczyć sytuacji, w których istnieje większa korzyść z ich zastosowania niż ryzyko pojawienia się działań niepożądanych: reakcje uczuleniowe, zakażenia C.difficile czy selekcja szczepów lekoopornych [1].

Czy antybiotyki wchodzą w interakcje z chemioterapią?

Lista potencjalnych interakcji lekowych związanych ze stosowaniem antybiotyków jest bardzo obszerna, jednak w praktyce klinicznej ich występowanie nie jest tak częste, jak występowanie interakcji lekowych pomiędzy innymi leki (nie antybiotykami) a lekami onkologicznymi. Spośród często stosowanych u pacjentów onkologicznych antybiotyków, przede wszystkim należy zwrócić uwagę na [2]:

• leki metabolizowane przy udziale cytochromu P450, na przykład erytromycyna, klarytromycyna czy ciprofloksacyna. Wiele leków stosowanych powszechnie w onkologii (na przykład tamoksifen, cyklofosfamid) jest również metabolizowanych przez ten enzym. Interakcje związane z hamowaniem lub indukowaniem izoenzymów cytochromu P450 są często trudne do przewidzenia w warunkach klinicznych, gdyż istnieje znaczna zmienność genetyczna tego układu enzymatycznego w populacji;
• linezolid, który hamuje oksydazę monoaminową, przez co może prowadzić do wystąpienia zespołu serotoninowego podczas równoczesnego stosowania z niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi, ale również na przykład tramadolem lub petydyną;
• antybiotyki o działaniu nefrotoksycznym (przede wszystkim aminoglikozydy, wankomycyna, kolistyna) mogą wykazywać addytywną nefrotoksyczność z niektórymi chemioterapeutykami.

Czy nowotwór reaguje na antybiotyki?

Najczęściej w leczeniu nowotworów wykorzystywane są takie metody, jak radioterapia, zabiegi chirurgiczne czy chemioterapia. Współcześnie coraz więcej uwagi poświęca się immunoterapii – zauważalne bowiem jest to, że wpływ na działanie układu odpornościowego chorych często pozwala pokonać nowotwór. Na funkcjonowanie układu odpornościowego u ludzi wpływ mają różne czynniki, jego czynność uzależniona jest między innymi od tego, jakie bakterie przebywają w ludzkim przewodzie pokarmowym.

Badacze ze Stanów Zjednoczonych postanowili sprawdzić (na zwierzętach), czy modyfikacja flory jelitowej może w pewien sposób wpływać na efekty zastosowania radioterapii w leczeniu nowotworów. Jakie były wnioski przeprowadzonych badań? Okazało się, że u tych myszy, którym podano antybiotyk, efekty radioterapii były lepsze niż u tych gryzoni, którym tego rodzaju leków nie podano. W tej chwili ciężko mówić o tym, aby pacjentom z chorobą nowotworową rutynowo podawać antybiotyk przed radioterapią, ale odkrycia badaczy ze Stanów Zjednoczonych są z całą pewnością interesujące i najprawdopodobniej stanowią one podłoże do przeprowadzenia w przyszłości dokładniejszych badań [3].