Duże dawki witaminy C — skąd się wziął ten pomysł?

O dobroczynnych właściwościach witaminy C (kwas askorbinowy), chociaż wtedy jeszcze nie nazwanej, wiedzieli już marynarze kilkaset lat temu. Owoce cytrynowe czy kapusta chroniła ich przed rozwojem szkorbutu, do którego przyczyniła się zbyt mała ilość witaminy C w diecie. Dopiero w latach 30 poprzedniego stulecia po raz pierwszy ją zsyntetyzowano.  Z kolei w latach 70. poprzedniego wieku prof. Linus Pauling, zasugerował, że witamina C łagodzi i skraca czas trwania objawów infekcji górnych dróg oddechowych. To był pierwszy krok w trendzie widocznym dzisiaj, gdzie modne jest stosowanie dużych, uderzeniowych dawek witaminy C w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Czy słusznie? [1]

Czy duże dawki witaminy C mogą powodować skutki uboczne?

Powszechnie uważa się, że witamina C jest niegroźna i nie powoduje żadnych poważnych skutków ubocznych, nawet w dużych dawkach. Czy faktycznie tak jest ? Spożycie dużych dawek witaminy C może powodować szereg działań niepożądanych. Może dojść m.in. do dolegliwości układu pokarmowego, takich jak biegunki, wymioty, nudności czy wystąpienie wysypki lub ogólnego zmęczenia i osłabienia organizmu. Dodatkowo duże dawki witaminy C znacząco zwiększają szansę powstania kamieni nerkowych [1,2].

Czy można przedawkować witaminę C?

Wśród wielu pacjenta dominuje poczucie, że nadmiar witaminy C jest usuwany wraz z moczem i nie jest możliwe jej przedawkowanie. Mając takie przeświadczenie, pacjenci uważają,  że można stosować suplementy z witaminą C bez żadnych ograniczeń. Prawdą jest, że witamina C nie kumuluje się w organizmie, ale przyjmowanie jej w nadmiernych ilościach, szczególnie przez dłuższy czas, może prowadzić do powstania nieprzyjemnych działań niepożądanych opisanych powyżej [3].

Kwas askorbinowy — czy jest szkodliwy?

Większość wymienionych wyżej działań niepożądanych stosowania nadmiaru witaminy C przechodzi samoistnie po zaprzestaniu jej suplementacji. Jednakże przyjmowanie przez długi czas nadmiaru witaminy C może doprowadzić do powstania kamieni nerkowych, co może już świadczyć o szkodliwości zażywania dużych dawek witaminy C. Co ważne, szkodliwe może być jedynie jej suplementowanie. Praktycznie niemożliwe jest przyjmowanie przez długi czas nadmiaru witaminy C wyłącznie z pożywienia [3].

Uderzeniowa dawka witaminy C — co to oznacza?

Dzienna dawka witaminy C, w zależności od masy ciała, wynosi ok. 2 mg na kilogram masy ciała u dzieci, a u dorosłych 1 mg na kilogram masy ciała. Daje to ok. 40-50 mg dziennie witaminy C dla dzieci, do 75 mg w przypadku dorosłych kobiet i ok. 90 mg w przypadku dorosłych mężczyzn. Suplementy diety zawierają nawet 1000 mg kwasu askorbinowego (dawka ustalona przez Główny Inspektorat Sanitarny). Jest to tzw. uderzeniowa dawka witaminy C, która ma za zadanie, w opinii ich producentów, wzmocnić odporność organizmu. Czy ma to odzwierciedlenie w badaniach naukowych [4]?

Wpływ witaminy C na infekcje, a badania naukowe

Dostępne badania nad wpływem witaminy C na przebieg infekcji lub budowanie odporności są niejednoznaczne. Część z nich wskazuje, że witamina C w dawce 200 mg może zmniejszyć częstotliwość infekcji górnych dróg oddechowych (nawet o 40% w stosunku do grupy kontrolnej). Inne badania, również w dawce 200 mg dziennie wskazywało na skrócenie czasu trwania przeziębienia o 8-13% w stosunku do grupy placebo. Z kolei w niektórych z nich nie stwierdzono korzystnego wpływu podawania 200 mg witaminy C (przez 3-6 tygodni) na częstość występowania infekcji górnych dróg oddechowych. Jeszcze inne badania wskazywały, że uderzeniowa dawka 1000 mg witaminy C wraz z 10 mg cynku na dobę po 5 dniach zmniejszała wyciek z nosa u niektórych pacjentów [1-4].

Podsumowanie

Większość badań jednoznacznie wskazuje, że suplementacja witaminy C nie leczy infekcji górnych dróg oddechowych. Jednakże jej regularne stosowanie w dawce ok. 200 mg dziennie może skracać czas  i łagodzić objawy tego typu infekcji. Najprawdopodobniej jest to związane z antyoksydacyjnymi właściwościami witaminy C. Wątpliwy jest natomiast sens podawania wysokich dawek (1000 mg na dobę) kwasu askorbinowego. Może to powodować wystąpienie działań niepożądanych, przy jednoczesnym braku korzyści płynących z przyjmowania dawek powyżej 200 mg na dobę.