Nie wszystkie leki powodują zaburzenia apetytu — to jasne. Niemniej, istnieje całkiem spora grupa produktów leczniczych, która może w dwojaki sposób modyfikować nasze łaknienie. Wszelkie leki, wywołujące działania niepożądane ze strony układu pokarmowego, przy jednocześnie długo trwającej terapii, mogą zmniejszać u pacjentów apetyt. To z kolei przekłada się na obniżenie masy ciała i zaburzenia stanu odżywienia organizmu. Istnieje także grono leków działających odwrotnie — zwiększają one łaknienie, co jest silnym impulsem do wzmożonego spożywania wysokokalorycznych pokarmów. Jeśli terapia takimi lekami trwa bardzo długo, często prowadzi ona do nadwagi i otyłości [1] (Czytaj także: 5 popularnych leków OTC, które powodują uzależnienie).

Jakie leki zwiększają łaknienie?

Stosowanie niektórych leków jest ściśle związane ze wzrostem apetytu — bynajmniej nie na warzywa i zielone smoothie. Niestety wzmożone łaknienie dotyczy zazwyczaj produktów bogatych w węglowodany oraz napojów wysokokalorycznych. Bardzo częstą, a wręcz nieuniknioną, konsekwencją  takiego odżywiania jest wzrost masy ciała pacjentów, a nierzadko nawet nadwaga i otyłość [2,3]. Wśród leków, powodujących wzmożony apetyt można wyróżnić:

• glikokortykosteroidy doustne;
• amitryptylinę (Amitryptylinum VP);
• paroksetynę (Seroxat, Parogen);
• mirtazapinę (Mirtagen, Mirtor);
• cetyryzynę (Zyrtec, Allertec);
• karbamazepinę (Tegretol CR, Neurotop Retard);
• gabapentynę (Neurontin, Gabapentin);
• pregabalinę (Egzysta, Lyrica);
• kwas walproinowy (Convulex, Depakine Chrono);
• fenytoinę (Phenytoinum WZF);
• risperidon (Rispolept, Ziperid);
• klozapinę (Klozapol, Clopizam);
• olanzapinę (Zolafren, Olanzin);
• kwetiapinę (Kwetaplex SR, Ketrel).

Nie zawsze wzmożone łaknienie to wada — czasami efekt ten jest wręcz pożądany (Czytaj także: Herbatka na apetyt). Dzieje się tak w przypadku leczenia jadłowstrętu za pomocą leku antyhistaminowego I generacji — cyproheptadyny (Peritol). Niemniej jednak wszyscy pacjenci, stosujący leki zwiększające apetyt, powinni podlegać regularnej kontroli masy ciała. Ważna jest w tym miejscu także rola farmaceuty, który może wpłynąć na edukację chorego. Pierwszym krokiem powinno być samo uświadomienie pacjentowi, że taki problem może się w ogóle pojawić po zastosowaniu konkretnego leku. Niemniej istotne jest objaśnienie roli prawidłowej diety i odpowiednio dobranej aktywności fizycznej [1].

Leki hamujące apetyt

Grupa substancji obniżających łaknienie jest zdecydowanie szersza. Warto się z nią zapoznać i mieć świadomość, które spośród powszechnie stosowanych leków mogą wpływać na nasz apetyt. Takie zaburzenia łaknienia są najczęściej wynikiem działań niepożądanych leków, zwłaszcza ze strony układu pokarmowego. Biegunka, nudności, wymioty, owrzodzenia jamy ustnej, suchość w ustach — te wszelkie efekty uboczne przekładają się finalnie na brak apetytu [1] (Czytaj także: Rola probiotyków w leczeniu nieswoistych chorób zapalnych jelit).

Do związków aktywnych, które powodują zaburzenia apetytu, zaliczamy leki:

• przeciwdrobnoustrojowe, które powodują zaburzenia odczuwania smaku: metronidazol (Metronidazol Polpharma), ampicylina (Unasyn), tetracyklina (Tetracyclinum TZF), acyklowir (Heviran, Hascovir), oseltamiwir (Tamiflu), terbinafina (Myconafine).

• przeciwnowotworowe, powodujące podrażnienia śluzówki, nudności wymioty i biegunkę: hydroksymocznik (Hydroxycarbamid Teva), metotreksat (Trexan, Metotab), tioguanina (Lanvis).

• działające na układ krążenia, wywołujące zaburzenia odczuwania smaku: amiodaron (Cordarone, Opacorden), kaptopril (Captopril Polfarmex), lizynopryl (Prinivil), diltiazem (Oxycardil, Dilzem Retard), werapamil (Isoptin), atorwastatyna (Sortis), simwastatyna (Zocor), spironolakton (Spironol).

• stosowane w chorobie Parkinsona, powodujące nudności i wymioty, oraz suchość w ustach: lewodopa (Madopar), biperiden (Akineton).
• stosowane w chorobie Alzheimera, wywołujące nudności, wymioty i biegunki: rywastygmina (Exelon, Nimvastid).
• przeciwpadaczkowe, zaburzające odczuwanie smaku: topiramat (Topamax), karbamazepina (Amizepin), fenytoina (Phenytoinum WZF).
• stosowane w ADHD, wywołujące zaburzenia smaku oraz pobudzające ośrodkowy układ nerwowy: metylfenidat (Medikinet, Concerta).
• uspokajające, nasenne i przeciwlękowe, hamujące czynność ośrodkowego układu nerwowego i zaburzające odczuwanie smaku: alprazolam (Xanax, Afobam, Alprox), zolpidem (Nasen, Stilnox, Zolpic), zopiklon (Imovane, Senzop, Dobroson) [4,5].

Na występowanie polekowych zaburzeń łaknienia najbardziej narażone są osoby w podeszłym wieku, ze względu na często występującą u nich polifarmakoterapię, czyli stosowanie wielu leków jednocześnie. Farmaceuci stojący za pierwszym stołem mogą pomóc choremu, m.in. wykonując przegląd lekowy. Fachowa analiza wszelkich stosowanych produktów leczniczych może okazać się kluczem do rozwiązania problemu.