Czosnek pospolity – (Allium sativum L.) to roślina często spotykana w kuchni jako przyprawa. W lecznictwie wykorzystuje się cebulę czosnku w sproszkowanej postaci lub jako wyciąg [1]. 

Na co pomaga czosnek? Poznaj jego właściwości lecznicze

Czosnek ma następujące właściwości lecznicze:

• wspomaga układ odpornościowy;
• wykazuje działanie przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze (jest nazywany naturalnym antybiotykiem);
• nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze krwi;
• pomaga utrzymać prawidłowe stężenie cholesterolu we krwi [1,2].

Co zawiera czosnek?

Czosnek zawiera około 2 tysięcy składników czynnych. Tymi, które nadają roślinie charakterystyczny zapach oraz odpowiadają za większość właściwości leczniczych, są organiczne związki siarki. Powstają podczas rozkładu alliny pod wpływem enzymów. Są przede wszystkim to allicyna, ajoen, sulfidy allilowe, sulfidy propylowe. Enzymy zaczynają przekształcać allinę kiedy główka czosnku zostaje zmiażdżona. Powstałe w ten sposób związki mają silne działanie antybakteryjne. W wyniku działania tych związków roślina otrzymuje właściwości antybiotyczne. Innymi składnikami, jakie zawiera czosnek, są witaminy (C, B1, B2, PP, A) oraz związki mineralne takie jak: wapń, żelazo, miedź, magnez, nikiel, kobalt, chrom, selen, german [3,4].

Czy czosnek to naturalny antybiotyk?

Przede wszystkim za działanie bakteriobójcze odpowiadają związki siarki, które powstają podczas rozkładu alliny. Badania dowiodły, że roślina wykazuje działanie wobec wielu bakterii zarówno Gram-dodatnim, jak i Gram-ujemnym. Zauważono działanie na takie gatunki jak Salmonella, Eschericha, Staphylococcus, Streptococcus, Clostridium, Mycobacterium tuberculosis. W dodatku czosnek jest w stanie zlikwidować bakterie oporne na antybiotyki, takie jak Staphylococcus aureus. Bakterie zazwyczaj nie są w stanie wytworzyć oporności przeciwko związkom siarki występującym w czosnku. W badaniach in vitro dowiedziono, że roślina ma działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwrobacze [3,5].

Różnice w składzie czosnku. Czym się różni świeży czosnek od suszonego?

Czosnek można spożywać pod wieloma postaciami. Jednak mogą się one różnić zawartością substancji. Niżej tabela porównująca zawartość związków siarki:

Czosnek — przeciwwskazania. Kto powinien unikać czosnku?

Czosnek posiada właściwości antyagregacyjne, w związku z tym jego stosowanie nie jest bezpieczne dla osób zażywających leki powodujące rozrzedzenie krwi, takie jak Acard, Polocard, Plavix czy Warfin. Może również powodować hamowanie aktywności cytochromów wątrobowych, więc zażywając leki metabolizowane przez wątrobę, należy zachować szczególną ostrożność. Najczęściej spotykanym działaniem niepożądanym jest nieświeży oddech, występujący zwłaszcza po spożyciu świeżej rośliny. U niektórych osób mogą pojawić się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego [3,6].

Czy można stosować tabletki z czosnkiem podczas ciąży?

Brakuje danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania tych preparatów w okresie ciąży, dlatego nie zaleca się ich stosowania podczas ciąży, bez konsultacji z lekarzem. Nie zaleca się również ich stosowania w okresie karmienia piersią. Związki siarkowe czosnku przechodzą do mleka matki, powodując zmianę jego zapachu [1,7].

Które tabletki z czosnkiem wybrać?

Alliofil, 30 tabletek, lek bez recepty

• 1 tabletka zawiera 200 mg sproszkowanej cebuli czosnku i 53,5 mg sproszkowanego liścia pokrzywy
• dorośli 3 razy dziennie po 1 tabletce (maksymalnie przez 6 miesięcy);
• jest stosowany profilaktycznie i wspomagająco w łagodnych infekcjach górnych dróg oddechowych [8].

Tabletki z czosnku, Labofarm, 60 tabletek, lek bez recepty

• 1 tabletka zawiera 300 mg cebuli czosnku;
• lek jest stosowany profilaktycznie  2-3 razy dziennie po 1-2 tabletki, a w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych 2 tabletki 3-4 razy dziennie;
• preparat może być stosowany w profilaktyce miażdżycy, w łagodnych postaciach hiperlipidemii i hipercholesterolemii, w zapobieganiu starczym zmianom naczyń krwionośnych oraz w początkowym okresie infekcji górnych dróg oddechowych [9].

Alitol, 48 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 270 mg olejowego ekstraktu z czosnku;
• dorośli mogą stosować 1-2 kapsułki 3 razy dziennie;
• może być stosowany pomocniczo we wspieraniu funkcjonowania układu odpornościowego i profilaktycznie w stanach osłabienia i wyczerpania organizmu [10].

Alliofil forte, 30 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 350 mg czosnku pospolitego (Allium sativum) i 50 mg pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica);
• może być stosowany przez osoby dorosłe 1-2 kapsułki na dobę;
• suplement wspomaga odporność i może być stosowany wspomagająco w infekcji górnych dróg oddechowych [11].

Czosnek Forte bezzapachowy, Oleofarm, 60 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera  15 mg maceratu olejowego z czosnku, co odpowiada 825 mg, standaryzowany na 0,3 mg alliiny;
• dzieci powyżej 6 roku życia stosują 1 kapsułka dziennie, a dorośli 2 kapsułki dziennie;
• preparat wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, pracę serca i utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi [12].

Naturell Czosnek forte bezzapachowy, 90 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 2 mg ekstraktu z czosnku, co odpowiada 400 mg czosnku i 100 j.m. witaminy D;
• dzieci powyżej 6 roku życia stosują 1 kapsułka dziennie, a dorośli 1-2 kapsułki dziennie;
• preparat wspomaga odporność oraz właściwy poziom cholesterolu [14].

Olimp Garlicin, 30 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 200 mg ekstraktu z czosnku standaryzowanego na 4 mg alicyny, 7 mg tiosulfinatów, 7 mg alliny i 7,6 mg gamma-glutamylocysteiny;
• dorośli stosują 1 kapsułkę dziennie;
• preparat wspomaga prawidłowe funkcjonowanie serca i układu krążenia, wpływa na utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu i poprawia odporność [15].

Solgar Standaryzowany Czosnek, 90 kapsułek, suplement diety

• 500 mg czosnku (Allium sativum), standaryzowanego na 0,75 mg allicyny i 5 mg alliiny;
• dorośli mogą stosować od 1 do 2 kapsułek na dobę;
• preparat wspomaga odporność,  polepsza funkcjonowanie naczyń krwionośnych, serca, wpływa korzystnie na poziom cholesterolu.

Solgar Olejek czosnkowy, 100 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 218 mg oleju z krokosza barwierskiego i 1 mg olejku czosnkowego skoncentrowanego (z ok. 500 mg świeżego czosnku);
• stosuje się 1 kapsułkę na dobę;
• produkt wykazuje działania antywirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwzakrzepowe i przeciwmiażdżycowe oraz wzmacnia odporność organizmu.

Czy czosnek szkodzi na wątrobę?

Według dostępnych informacji, czosnek nie szkodzi wątrobie, jeśli jest spożywany w normalnych ilościach. Czosnek jest silnym antyoksydantem, wspomaga wydzielanie żółci, reguluje florę jelitową i posiada właściwości przeciwbakteryjne. Jednak nadmierne spożycie czosnku, choć rzadko występujące, może podrażniać wątrobę ze względu na jego wysoką zawartość siarki.

Z jakimi lekami nie łączyć czosnku?

Niektóre leki mogą oddziaływać z czosnkiem i osłabiać lub wzmagać ich działanie. Niektóre leki, z którymi nie należy łączyć czosnku to:

1. Leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, heparyna i klopidogrel, ponieważ czosnek ma właściwości rozrzedzające krew i może zwiększać ryzyko krwawienia;
2. NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), takie jak kwas acetylosalicylowy (aspiryna) i ibuprofen, ponieważ w połączeniu z czosnkiem mogą zwiększyć ryzyko krwawienia;
3. Leki obniżające poziom cukru we krwi, ponieważ czosnek może zwiększyć ich skuteczność i prowadzić do hipoglikemii (zbyt niskiego poziomu cukru we krwi).

Podsumowanie

Na rynku dostępne są preparaty z czosnkiem,  zarówno zarejestrowane leki OTC, co do jakości, których nie powinno być żadnych zastrzeżeń, oraz suplementy diety. Nie oznacza to, że na starcie należy skreślać suplementy diety. Niektóre z nich mają naprawdę ciekawe składy i standaryzowane ilości substancji czynnych. Preparaty mogą zawierać sproszkowany czosnek, suche i olejowe wyciągi albo olejek czosnkowy. Jeżeli ważne jest uniknięcie zapachu czosnku, warto wybrać preparaty zawierające bezzapachowy wyciąg. Za działanie czosnku w głównej mierze odpowiada allicyna, dlatego warto wybrać preparaty, które mają standaryzację na zawartość tej substancji czynnej.