Zaparcia są problemem, o którym pacjenci mówią niechętnie. Jednocześnie są niezwykle częstą dolegliwością, a szczególnie w krajach zachodnich. Według danych, z zaparciami zmaga się niemal 30% populacji. Warto jednak mieć świadomość, że dane te z dużą dozą prawdopodobieństwa nie odzwierciedlają rzeczywistości — dużo pacjentów z zaparciami nie szuka pomocy u specjalisty, w związku z czym zaparcia nie są u nich diagnozowane. Obecnie dysponujemy wieloma postaciami leków, które mogą przynieść ulgę w zaparciach. Są to tabletki i kapsułki doustne, syropy, proszki do sporządzania roztworów, a także czopki i wlewki na zaparcia [1]. Jednak jak wybrać skuteczny lek na zaparcia?

Zaparcia — jaka jest ich definicja?

Bazując na Kryteriach Rzymskich III, zaparcia definiuje się jako występowanie co najmniej 2 z poniższych objawów przez minimum pół roku:

• uczucie parcia na stolec podczas 25% defekacji lub częściej;
• uczucie niepełnego wypróżnienia i oddawanie twardego stolca w 25% wypróżnień;
• mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo;
• uczucie zablokowania odbytnicy i potrzeba ręcznych manipulacji podczas 25% wypróżnień [1]. (Czytaj także: Zaparcia – jak je wyleczyć i przeciwdziałać?)

Jak skutecznie leczyć zaparcia?

Obecnie na rynku istnieje kilka grup leków, przeznaczonych do leczenia zaparć. Różnią się one między sobą mechanizmem działania oraz formą, jednak wszystkie wywołują podobny efekt. Udowodniony efekt przeczyszczający mają:

• preparaty o działaniu osmotycznym: makrogole, laktuloza, sole fosforanowe, a także jony: siarczany, węglany, chlorki oraz jony sodu i potasu;
• środki pobudzające jelita i wzmagające perystaltykę jelit: bisakodyl, pikosiarczan sodu, rzewień, aloes, senes;
• błonnik i produkty śluzowe: babka płesznik, babka jajowata, nasiona lnu;
• płynna parafina;
• surfaktanty: dokuzynian sodu;
• czopki glicerynowe [2]. (Czytaj także: Zaparcia u niemowląt. Jak ulżyć naszemu dziecku?)

Jak działają wlewki doodbytnicze na zaparcia?

Wśród dostępnych wlewek doodbytniczych można wyróżnić leki oraz wyroby medyczne. Wszystkie preparaty są dostępne bez recepty. Wlewki zawierają przede wszystkim środki o działaniu osmotycznym.

Leki zawierające sole fosforanowe tworzą hipertoniczne roztwory. Dzięki ich osmotycznemu działaniu w obrębie jelita grubego zmniejszają wchłanianie wody, powodując tym samym rozmiękczenie mas kałowych. Zwiększona objętość mas kałowych prowadzi do natychmiastowego pobudzenia odruchu defekacji [3].

Podobny efekt do soli fosforanowych wykazuje również cytrynian sodu — zmiękcza twardą masę kałową, dzięki wnikaniu w jej głąb i uwalnianiu związanej wody. Laurylosulfooctan sodu poprawia właściwości zwilżania i przenikania roztworu, natomiast sorbitol nasila działanie cytrynianu sodu [4].

Jakie wlewki doodbytnicze są dostępne w aptekach?

Wlewki-leki:

• Enema, roztwór doodbytniczy, 150ml: substancjami czynnymi leku są: disodu fosforan dwunastowodny i sodu diwodorofosforan jednowodny.
• Microlax, roztwór doodbytniczy, 12 pojemników: substancjami czynnymi leku są ciekły sorbitol (krystalizujący), cytrynian sodu, laurylosulfooctan sodu 70%.

Wlewki — wyroby medyczne:

• Melilax Adult, mikrowlewka doodbytnicza: produkt ten zawiera Promelaxin, kompleks miodów i polisacharydów z aloesu prawdziwego i ślazu dzikiego;
• Melilax Pediatric, mikrowlewka doodbytnicza: produkt zawiera Promelaxin, kompleks miodów i polisacharydów z aloesu prawdziwego i ślazu dzikiego;
• Proctanal Enema, wlewka doodbytnicza, 120 ml: 1 opakowanie zawiera sodu diwodorofosforan dwuwodny, disodu fosforan dwunastowodny, sól sodową p-oksybenzoesanu metylu, wodę oczyszczoną.

Czopki na zaparcia dla dorosłych-jakie wybrać?

Większość czopków na zaparcia dla dorosłych jest dostępna bez recepty. Przepisu lekarza wymagają jedynie czopki z bisakodylem — lekiem pobudzającym jelita. Nasila on sekrecję wody i elektrolitów do światła jelita, dzięki czemu wzmaga perystaltykę jelit i indukuje wypróżnienie.

Czopki na receptę:

• Bisacodyl GSK: 1 czopek zawiera 10 mg bisakodylu.

Istnieją także czopki na zaparcia, które można nabyć bez recepty lekarskiej. Zawierają one głównie glicerol bądź dokuzynian sodu.

85% glicerol zawarty w czopkach wykazuje delikatne działanie przeczyszczające. Z kolei dokuzynian sodu należy do grupy surfaktantów, a jego działanie polega na zmniejszaniu napięcia powierzchniowego między masą kałową a ścianą jelita. Większa od również napływ wody do stolca, dzięki czemu upłynnia go [5].

Czopki — leki bez recepty:

• Czopki glicerynowe, Avena: Substancją czynną leku jest glicerol 85%.
• Laxol: 1 czopek zawiera 100 mg dokuzynianu sodu.

Istnieją także czopki na zaparcia, które posiadają status wyrobu medycznego. Działają one głównie jako środki osmotyczne. Powodują napływ wody do jelita, upłynniają masy kałowe, a tym samym zwiększają ich objętość i pobudzają perystaltykę jelit [2].

Czopki — wyroby medyczne:

• Milax-M: zawierają glicerol, stearynian sodu, wodorowęglan sodu.
• Eva/qu: zawierają dwuwęglan sodu i dwuwinian potasu zawieszone w polietylenoglikolu rozpuszczalnym w wodzie.