Co to jest leczenie paliatywne?

Opieka paliatywna jest całościową opieką nad nieuleczalnie chorym pacjentem, której głównym zadaniem jest poprawa jakości życia i utrzymanie optymalnej sprawności pacjenta. W odróżnieniu od leczenia wspomagającego, które skupia się na umożliwieniu prowadzenia dalszego leczenia onkologicznego, celem opieki paliatywnej jest minimalizowanie objawów choroby i skutków ubocznych leczenia oraz zaspokajanie potrzeb psychospołecznych i duchowych pacjenta. Coraz większa liczba dostępnych danych przemawia za wczesnym rozpoczęciem opieki paliatywnej, ponieważ takie postępowanie skutkuje nie tylko lepszą kontrolą objawów i poprawą jakości życia, ale także może przyczyniać się do wydłużenia przeżycia. Natomiast u pacjentów ze złym rokowaniem leczenie paliatywne może być działaniem optymalnym, pozwalającym uniknąć obciążającego leczenia onkologicznego o niezadowalającej skuteczności [1].

Na czym polega leczenie paliatywne?

Najczęściej z opieką/leczeniem paliatywnym spotykamy się u pacjentów chorych na nowotwory złośliwe. Dane wskazują, że około 90% chorych objętych leczeniem paliatywnym, to pacjenci onkologiczni. W onkologii leczenie paliatywne jest często uzupełnieniem leczenia radykalnego. Leczenie paliatywne nie ma na celu wyleczenia, czy też zatrzymania procesu chorobowego – mowa przecież o chorobie nieuleczalnej. Głównym celem jest:

• łagodzenie objawów nowotworu,
• łagodzenie objawów towarzyszących,
• łagodzenie skutków ubocznych stosowanych terapii,
• eliminowanie lub zmniejszanie bólu nowotworowego.

Leczenie paliatywne dostosowane jest do choroby i obejmuje każdy rodzaj leczenia mającego przynieść choremu ulgę: postępowanie chirurgiczne, paliatywną hormonoterapię i chemioterapię, naświetlanie paliatywne (między innymi w celu ustąpienia duszności, zmniejszenia bólu, zmniejszenia guzów przerzutowych), leczenie farmakologiczne na przykład środkami przeciwbólowymi, przeciwwymiotnymi czy środkami na zaparcia.

Kwestia prawidłowej kontroli bólu często uznawana jest za sprawę drugorzędną, co w rzeczywistości oznacza skazanie pacjenta na cierpienie. W terapii przeciwbólowej dąży się do osiągnięcia poziomu zmniejszenia bólu, który jest akceptowalny dla chorego.

Kto prowadzi opiekę paliatywną?

Ważnym elementem jest również wsparcie psychologiczne chorego i jego rodziny w trakcie choroby, a w dalszej kolejności „przygotowanie na śmierć”. Opieka paliatywna prowadzona jest przez wykwalifikowany, interdyscyplinarny personel – lekarski i pielęgniarski oraz przez odpowiednio przygotowanych wolontariuszy. Rolą lekarza jest ocena stanu pacjenta, ustalenie planu leczenia i opieki, kontrola efektów ustalonego leczenia oraz jego modyfikacja ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowej kontroli bólu nowotworowego.

Bardzo ważna jest rola pielęgniarki, która poza czynnościami typowo pielęgniarskimi i „opiekuńczymi” zazwyczaj codziennie towarzyszy umierającemu i jego rodzinie. W skład zespołu wchodzą także fizjoterapeuci. Bardzo ważne ogniwo stanowi psycholog [2].

Świadczenia w zakresie opieki paliatywnej udzielane są w warunkach:

• stacjonarnych (oddział medycyny paliatywnej lub hospicjum paliatywne),
• ambulatoryjnych (w sytuacji, kiedy pacjent regularnie odwiedza poradnię medycyny paliatywnej),
• domowych (pacjent pozostaje we własnym domu).

Ile trwa leczenie paliatywne?

Jak wspomniano wyżej, leczenie paliatywne nie ma na celu wyleczenia choroby, ale łagodzenia jej objawów, a w dalszej kolejności „przygotowanie na śmierć”. Odpowiedź na pytanie postawione w nagłówku jest zatem oczywista i bardzo smutna. Warto jednak zwrócić uwagę na pewną kwestię. Mianowicie, według przepisów pod opieką hospicjum można przebywać nie dłużej, niż przez pół roku, jednak okres ten można wydłużyć. Warto również wiedzieć, że hospicja proponują „opiekę wyręczeniową” („pobyt wyręczeniowy”) – czyli tylko na jakiś czas, zwykle na 10 dni. W tym czasie terminalnie chory pacjent może przebywać pod opieką lekarzy i pielęgniarek, a opiekujący się nim na co dzień bliscy – odpocząć, przynajmniej w nocy. W praktyce wygląda to zwykle tak, że bliscy czuwają przy chorym w ciągu dnia, a na noc wracają do domu.