Zespół cieśni nadgarstka — co to jest za choroba??

Zespół cieśni nadgarstka, zwany również zespołem cieśni kanału nadgarstka (ang. carpal tunnel syndrome), jest grupą objawów neurologicznym m.in. parestezji i uczucia sztywności dystalnej części kończyny górnej (w największym stopniu palców). Cieśń nadgarstka znajduje się w kończynie górnej, a dokładniej w odcinku od przedramienia do dłoni. Znajdują się tam ścięgna mięśni, nerw pośrodkowy i naczynia.

Ta dolegliwość, ze względu na obecny styl życia i wykonywanie tych samych wzorców ruchowych, powtarzalnych ruchów nadgarstka (długotrwałe używanie komputera, telefonu), staje się coraz bardziej powszechna. Zaniedbany i nieleczony zespół cieśni nadgarstka może doprowadzić do osłabienia mięśni, a nawet ich powolnego zaniku. Co ciekawe, dla tej dolegliwości charakterystyczne jest brak dolegliwości w małym palcu. Ból z reguły koncentruje się w okolicach kciuka, palca wskazującego i serdecznego.

Dolegliwość  może wystąpić w każdym wieku, chociaż u większości chorych pojawia się po 50. roku życia. Statystycznie na zespół cieśni nadgarstka cierpi ok. 3 do 6% społeczeństwa, częściej kobiety niż mężczyźni. Schorzenie najczęściej występują również tylko w 1 dominującej ręce (prawa u praworęcznych i lewa u leworęcznych) [1,2].

Jakie są przyczyny zespołu cieśni nadgarstka?

Przyczynami zespołu cieśni nadgarstka są:

• obrzęk struktur anatomicznych otaczających nerw pośrodkowy, który jest spowodowany przez jego długotrwałe obciążenia na skutek wielokrotnego wyprostu i zginania nadgarstka (najczęściej związanego z charakterem pracy np. muzycy, fryzjerzy czy pracownicy biurowi);
• uraz, np. złamanie nadgarstka;
• niedoczynność tarczycy;
• schorzenia reumatyczne takie jak np. RZS;
• choroby zwyrodnieniowe stawów;
• dna moczanowa;
• niedobór witaminy B12 i B6;
• podczas ciąży powstające okresowo obrzęki sprzyjają powstawaniu ucisku na nerw pośrodkowy [1,3].

Czy nasz styl życia wpływa na zespół cieśni nadgarstka?

Nasz styl życia może mieć wpływ na zespół cieśni nadgarstka. Powtarzające się jednakowe ruchy palców i nadgarstka, takie jak pisanie na klawiaturze, operowanie myszką komputerową, gra na instrumentach muzycznych, czy praca związana z powtarzającymi się czynnościami manualnymi, mogą przyczynić się do wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka. Istnieje również związek między zawodem a ryzykiem wystąpienia tego schorzenia. Przykładowo, zawody wymagające wielokrotnego i powtarzalnego ruchu nadgarstka, takie jak pracy sekretarki, muzyka, czy rzeźnika, mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka.

Ponadto, nieodpowiednia postawa i ergonomia podczas wykonywania czynności mogą także przyczynić się do zespołu cieśni nadgarstka. Przykładowo, nieprawidłowe ustawienie nadgarstka podczas pracy z komputerem lub używania myszki może zwiększać obciążenie nerwu pośrodkowego i sprzyjać rozwojowi tej dolegliwości [9].

Jakie są objawy zespołu cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka ma następujące objawy:

• parestezje, czyli mrowienie, drętwienie oraz dyskomfort w okolicy kciuka, palca wskazującego i połowy palca serdecznego (dolegliwości nie dotykają małego palca);
• dochodzi do osłabienia mięśni w tej okolicy, a w skrajnych przypadkach nawet do zaniku mięśni);
• trudno wykonać precyzyjne ruchy ręką (tą, której dotyczy dolegliwość), a nawet zacisnąć ją w pięść;
• problemem może być wykonywanie prostych prac domowych, czy praca przy komputerze;
• najdokuczliwiej objawy są odczuwane w nocy, powodują wybudzanie się chorego;
• ból może promieniować od ramienia, przez przedramię, bark aż do potylicy [1].

Jak stawia się diagnozę?

Do diagnostyki tego schorzenia służą proste do wykonania testy. Testy te nie dają jednak 100% pewności wykrycia zespołu kanału cieśni nadgarstka. Jednoznaczną diagnozę można postawić po wykonaniu elektromiografii (EMG), czyli badania szybkości przewodzenia nerwu pośrodkowego. To badanie pozwoli jednocześnie odróżnić zespół cieśni nadgarstka od innych schorzeń o podobnych objawach np. polineuropatii. Praktykuje się również wykonywanie USG nadgarstka. Na początku jednak warto zrobić poniżej opisane testy [1,2].

Test Phalena

• należy zgiąć maksymalnie dłoniowo nadgarstki i zetknąć grzbietowe części dłoni razem;
• powoduje to ucisk nerwu pośrodkowego;
• trzeba pozostać w takiej pozycji przez ok. 1-2 minuty;
• mrowienie oraz drętwienie dłoni, kciuka, palca wskazującego i środkowego wskazuje na występowanie schorzenia [1].

Odwrotny test Phalena

• trzeba zgiąć maksymalnie grzbietowo nadgarstki i pozostać w tej pozycję przez ok. 1-2 minuty;
• dodatnim wynikiem testu jest mrowienie i drętwienie palców [1].

Test Tinela

• należy ułożyć rękę na równej powierzchni i opukiwać delikatnie opuszkiem palca nadgarstek w miejscu przebiegu nerwu pośrodkowego;
• ból promieniujący do końców palców świadczy o występowaniu zespołu cieśni kanału nadgarstka [1].

Test Durkana

• trzeba uciskać palcem wskazującym nadgarstek w miejscu przebiegu nerwu pośrodkowego przez ok. minutę;
• drętwienie i mrowienie w palcach świadczy o dodatnim wyniku testu [1].

Zespół cieśni nadgarstka — jak leczyć?

Lekarz na podstawie objawów i wyników badań ocenia stan zaawansowania dolegliwości. Na tej podstawie dobiera również leczenie. Niemniej jednak, w większości przypadków, leczenie rozpoczyna się od metod nieinwazyjnych i ocenia postępy leczenia.

Nieinwazyjne, czyli w tym przypadku nieoperacyjne metody to m.in.:

• działania profilaktyczne, takie jak unikanie ruchów nasilających objawy i wykonywanie profilaktycznych ćwiczeń rozciągających
• zastosowaniu prawidłowej postawy w czasie pracy;
• ważna jest zmiana nawyków ruchu narażonej ręki, aby nie pogłębiać schorzenia, jednocześnie stosując ćwiczenia, które pomogą w jego leczeniu;
• praktykuje się również unieruchomienie nadgarstka w specjalnej ortezie (chroni nerw pośrodkowy przed uciskiem);
• przykładanie do nadgarstka zmrożonych kompresów żelowych dostępnych w aptece np. Nexcare ColdHot Mini lub masowanie nadgarstka kostkami lodu;
• fizykoterapia, taka jak fala uderzeniowa, krioterapia, ultradźwięki czy laser;
• stosowanie preparatów dostępnych w aptece bez recepty (opisane poniżej)
• wstrzyknięcie kortykosteroidów np. Diphrophos (są to silne leki dostępne na receptę) redukujących obrzęki i stan zapalny w okolicach nadgarstka [1-3].

U pacjentów z łagodnymi i umiarkowanymi objawami, po zastosowaniu opisanego leczenia (w szczególności po wyeliminowaniu przyczyny problemu), powinno po ok. 2 do 6 tygodni dojść do poprawy i zmniejszenia odczuwania dolegliwości. W przypadku braku poprawy po ok. 3 miesiącach leczenia warto rozważyć operację. W chwili obecnej jest to jedyna metoda, która eliminuje przyczynę i prowadzi do całkowitego wyleczenia dolegliwości. Niestety zespół cieśni kanału nadgarstka jest schorzeniem, który może nawracać. Dlatego ważne jest stosowanie wyżej wymienionych działań profilaktycznych [1,3].

Zespół cieśni nadgarstka — leki bez recepty

Leki przeciwbólowe

Ibuprom Max Sprint, 400 mg, kapsułki miękkie 40 szt, lek bez recepty

• 1 tabletka leku zawiera 400 mg ibuprofenu;
• dorośl i dzieci powyżej 12 lat stosują 1 kapsułkę co 4 godziny po posiłkach, ale nie więcej niż 3 kapsułki na dobę;
• lek ma działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe [4].

Mel, 7,5 mg tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, lek bez recepty

• 1 tabletka zawiera 7,5 mg meloksykamu;
• stosuje się 1 tabletkę na dobę;
• produkt leczniczy ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe [5].

Ortezy i rękawiczki

Actimove orteza stabilizująca nadgarstek lewy lub prawy czarna

• orteza stabilizuje nadgarstek lewy lub prawy i zapewnia anatomicznie wyprofilowane unieruchomienie nadgarstka;
• występuje w różnych rozmiarach [7].

Actimove Rękawiczki dla osób z zapaleniem stawów 2 sztuki

• rękawiczki są wskazane w przypadku zapalenia stawów, bólów palców i dłoni, zespole nadmiernego przemęczenia lub związane z powtarzalnym wysiłkiem;
• produkt zapewnia lekką kompresję, co zmniejsza obrzęk i poprawić ruchomość palców oraz dłoni [7].

Maść na zespół cieśni nadgarstka

Karpal akut maść na zespół cieśni kanału nadgarstka, 50 ml, wyrób medyczny

• skład preparatu: woda, etanol, olej z nasion konopii siewnych (Cannabis sativa), dimetykon, izostearynian glikolu propylenowego, etyloceluloza, laurynian glikolu propylenowego, ekstrakt przetacznika leśnego (Veronica officinalis), ekstrakt ze skrzypu polnego (Equisetum arvense), ekstrakt ze świetlika łąkowego (Euphrasia rostoviana), ekstrakt z chmielu zwyczajnego (Humulus lupulus), trigliceryd kaprylowo-kaprynowy, kaprylan glicerolu, undecylenian glicerolu, glikol kaprylowy, etyloheksylogliceryna, mentol, karbomer, olejek z rozmarynu lekarskiego (Rosmarinus officinalis), krospolimer metakrylanu metylu, wodorotlenek sodu.
• maść powinno stosować się 2 razy dziennie lub częściej w ciągu dnia, w zależności od nasilenia dolegliwości, ale nie więcej niż 5 razy dziennie;
• preparat zmniejsza dolegliwości bólowe dłoni i poprawia czucie w palcach w przebiegu zespołu cieśni nadgarstka [8].

Nurofen Mięśnie i Stawy, 50 mg/g żel, lek bez recepty

• 1 g żelu zawiera 50 mg ibuprofenu;
• osoby dorosłe i  dzieci powyżej 12 lat stosują od 4 do 10 cm żelu, delikatnie wmasowując w miejsce objęte dolegliwościami, aż do całkowitego wchłonięcia;
• żel stosuje się w miejscowym leczeniu bólów pleców, mięśniowych czy towarzyszącym chorobom układu mięśniowo-szkieletowego. [6]

Operacyjne leczenie zespołu cieśni nadgarstka – kiedy jest konieczne?

Leczenie operacyjne jest zazwyczaj rozważane jako ostateczność w przypadku zespołu cieśni nadgarstka, gdy inne metody leczenia nie przynoszą ulgi lub gdy występują poważne objawy i upośledzenie funkcji ręki.

Operacja na zespół cieśni nadgarstka to zabieg zwany dekompresją nerwu pośrodkowego. Polega on na rozluźnieniu ucisku na nerw pośrodkowy, który biegnie przez przestrzeń cieśni nadgarstka. Podczas operacji chirurg usunie lub rozciągnie tkankę łączną, która otacza nerw pośrodkowy i powoduje ucisk na niego. To zmniejsza ucisk, dzięki czemu nerw ma większą przestrzeń do funkcjonowania i nie jest już podrażniany.

Mimo że operacja może być skutecznym sposobem leczenia zespołu cieśni nadgarstka, zawsze warto najpierw skonsultować się z lekarzem, aby omówić wszystkie możliwości i przeciwwskazania. Lekarz podejmie decyzję na podstawie indywidualnych cech pacjenta i stopnia zaawansowania choroby.

Jak zapobiegać zespołowi cieśni nadgarstka? 4 wskazówki

Zespołowi cieśni nadgarstka można częściowo zapobiegać poprzez podejmowanie odpowiednich środków ostrożności i wprowadzanie zmian w stylu życia i pracy. Oto kilka zaleceń, które mogą pomóc:

1. Odpowiednia postawa i ergonomia pracy: Utrzymuj neutralną pozycję nadgarstków podczas wykonywania zadań i unikaj nadmiernego zginania, wyginania lub nachylania nadgarstków.
2. Regularne przerwy: Rób regularne przerwy podczas długotrwałej pracy manualnej, aby dać odpocząć swoim nadgarstkom i zmniejszyć napięcie mięśni.
3. Wykonywanie ćwiczeń: Regularne wykonywanie prostych ćwiczeń dla dłoni i nadgarstków może pomóc w utrzymaniu ich elastyczności i siły. Można rozważyć skonsultowanie się z fizjoterapeutą w celu otrzymania zestawu ćwiczeń odpowiednich dla potrzeb indywidualnych.
4. Unikanie monotonnych ruchów: Staraj się unikać powtarzalnych i monotonnych ruchów rąk i nadgarstków przez długie okresy czasu. Jeśli to możliwe, rozłóż zadania na różne czynności, aby zmniejszyć obciążenie na jednym obszarze.

Podsumowanie

Zespół cieśni nadgarstka jest dolegliwością, która dotyka coraz większej części społeczeństwa, dlatego ważne jest stosowanie profilaktyki oraz podejmowanie leczenia na wczesnym etapie. Jest ono wtedy znacznie łatwiejsze i w wielu przypadkach nie wymaga operacji. Leczenie zachowawcze i odpoczynek narażonej kończyny często pozwala na wyleczenie.

Niestety zespół cieśni kanału nadgarstka często nawraca. Można zadać więc pytanie: co pomaga na zespół cieśni nadgarstka? Jedyną skuteczną metodą leczenia jest operacja. Jednak odpowiednie stosowanie profilaktyki i leczenia zachowawczego jest w wielu przypadkach również bardzo skuteczne.