W jakim celu stosuje się clotrimazol?

Clotrimazol, poprzez hamowanie syntezy ergosterolu (składnika niezbędnego do budowy  błony komórkowej grzybów) zaburza przepuszczalność błony i prowadzi do rozpadu komórki grzyba. Stosowany miejscowo w małych stężeniach działa grzybostatycznie (hamuje wzrost grzybów) m.in. wobec drożdżaków z rodzaju Candida, pleśni z rodzaju Aspergillus, dermatofitów i grzybów dymorficznych, w dużych zaś — grzybobójczo. Na polskim rynku clotrimazol dostępny jest w różnych postaciach.

Clotrimazol — krem na skórę i błony śluzowe

Stosuje się go w leczeniu grzybic skóry rąk i stóp (również w przypadku grzybicy międzypalcowej i grzybicy stóp z wtórnym zakażeniem, np. u sportowców), tułowia, pachwin, podudzi i nóg wywołanych przez dermatofity; łupieżu pstrego oraz drożdżakowych zakażeń skóry i błon śluzowych zewnętrznych narządów płciowych (warg sromowych oraz napletka i żołędzi); wspomagająco przy odparzeniach (pieluszkowym zapaleniu skóry) i przy zakażeniu dróg moczowych u pacjentów z cewnikiem.

Preparaty: Clotrimazolum Aflofarm, Clotrimazolum GSK, Clotrimazolum Hasco — zawierają 1% klotrymazolu

Kuracja clotrimazolem w postaci kremu trwa zwykle około 4 tygodni w przypadku zmian na skórze i 1-2 tygodni w przypadku błon śluzowych.

Clotrimazol — tabletki, kapsułki i krem dopochwowy

Leczy się nimi grzybicze zapalenie błon śluzowych narządów płciowych (zapalenie sromu i pochwy) oraz zakażenie żołędzi prącia wywołane przez drożdżaki.

Preparaty: Clotrimazolum GSK – lek dostępny na receptę, zawiera 6 tabletek dopochwowych po 100 mg klotrymazolu; Canesten – 1 kapsułka dopochwowa zawierająca 500 mg klotrymazolu; Clotidal – 6 aplikatorów z kremem zawierającym 1% klotrymazolu

Dawkowanie Clotrimazolum GSK u osób dorosłych to 1 tabletka (100 mg) 2 razy na dobę przez 3 kolejne dni lub 1 tabletka na dobę przez 6-7 dni. Natomiast w przypadku Canestenu wystarczy 1 kapsułka dopochwowa (500 mg) aplikowana raz w tygodniu. Może to być forma wygodniejsza dla pacjentek, a zapewnia skuteczność i bezpieczeństwo w stopniu porównywalnym ze schematem wielodawkowym [4,6,9].

Krem Clotidal można stosować zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. W przypadku mężczyzn kuracja trwa od 1 do 2 tygodni — krem nakłada się cienką warstwą i lekko wciera w miejsca chorobowo zmienione (napletek i żołądź prącia), 2 do 3 razy na dobę. U kobiet — dopochwowo, na wargi sromowe i okolice sromu, raz na dobę, przez okres 6 kolejnych dni.

Brak poprawy po 7 dniach od zastosowania leku jest sygnałem do zgłoszenia się do lekarza. Sytuacja ta powinna mieć również miejsce w przypadku nawracających infekcji grzybiczych sromu i pochwy (2 epizody w ciągu ostatnich 6 miesięcy). Istotne jest poinformowanie lekarza o przebytych wcześniej chorobach przenoszonych drogą płciową u pacjentki lub jej partnera. Jeśli infekcja powtórzy się po 7 dniach, można powtórzyć kurację.

Infekcje intymne — na co zwrócić uwagę?

• Leki dopochwowe z clotrimazolem przeznaczone są dla dorosłych i młodzieży od 16. roku życia. Możliwe jest stosowanie w przedziale wiekowym od 12. do 16. roku życia, jedynie po konsultacji z lekarzem i po pierwszej miesiączce. Leczenie przerywa się przed rozpoczęciem krwawienia miesiączkowego i kontynuuje po jego zakończeniu. Stosowanie leku w trakcie miesiączki nie będzie efektywne ze względu na duże prawdopodobieństwo jego wypłukania.
• Produkty dopochwowe z clotrimazolem (tabletki, kapsułki, krem dopochwowy) powinno się umieszczać możliwie jak najgłębiej we wnętrzu pochwy. Najlepsza jest pozycja leżąca z lekko ugiętymi nogami. Dozowanie kremu ułatwia aplikator, z którego jednakże należy zrezygnować jeśli stosowany jest w okresie ciąży. Pacjentki w ciąży powinny umieszczać lek przy pomocy palca w celu zapobieżenia urazom szyjki macicy. Aby uniknąć wyślizgnięcia się z pochwy nierozpuszczonej części tabletki, najlepiej jest aplikować ją przed położeniem się do łóżka (przed snem) oraz zapewnić wilgotne środowisko pochwy. To zapewni całkowite rozpuszczenie tabletki.
• W przypadku grzybiczych infekcji intymnych duże znaczenie ma przestrzeganie zasad higieny. Nie siada się na desce sedesowej w trakcie korzystania z toalet publicznych oraz używa jednorazowych nakładek na deskę. Uzasadniona jest rezygnacja z perfumowanych mydeł, dezodorantów intymnych, zapachowego papieru toaletowego w trakcie kuracji. Zalecane jest natomiast stosowanie płynów lub żeli do higieny intymnej zapewniających odpowiednie pH.
• Stosowanie tamponów, irygacji dopochwowych, środków plemnikobójczych czy innych produktów dopochwowych w trakcie trwania kuracji clotrimazolem nie jest wskazane. W trakcie miesiączki należy używać podpasek higienicznych oraz pamiętać o częstym ich zmienianiu. Abstynencja seksualna jest dobrym rozwiązaniem na czas leczenia z uwagi na ryzyko zakażenia partnera seksualnego. Poza tym clotrimazol może zmniejszać skuteczność i bezpieczeństwo stosowania środków antykoncepcyjnych, takich jak prezerwatywy lateksowe i krążki dopochwowe (patrz NuvaRing®, Ginoring®, Adaring, PolaRing, Contraseton). W trakcie leczenia clotrimazolem i przez co najmniej 5 dni po jego zakończeniu wskazane jest stosowanie alternatywnych środków antykoncepcyjnych. Jeśli u partnera seksualnego występują objawy, takie jak np. świąd czy stan zapalny, powinien on również zostać poddany miejscowemu leczeniu.

Clotrimazol — płyn na skórę

Używa się go w grzybiczych zakażeniach skóry, przy łupieżu pstrym i grzybicach wałów paznokciowych (również wspomagająco przy przewlekłej zanokcicy).

Preparat: Clotrimazolum Medana — zawiera 1% klotrymazolu

Płyn do stosowania na skórę stosuje się 2-3 razy na dobę. Kilka kropli płynu należy wcierać w zmienione chorobowo miejsca. Czas trwania kuracji jest dosyć długi. Od momentu ustania ostrych objawów choroby, aż do całkowitego ustąpienia dolegliwości może upłynąć więcej niż 4 tygodnie. Przez ten czas należy nieprzerwanie stosować lek. W przypadku grzybicy stóp kurację kontynuuje się jeszcze przez 2 tygodnie od momentu ustąpienia wszystkich objawów choroby. Ma to na celu zapobiec nawrotowi choroby.

Clotrimazol — krople do uszu

Wykorzystuje się je w grzybiczych zakażeniach ucha zewnętrznego i środkowego.

Preparat: Fungotac — zawiera 1% klotrymazolu

Lek stosuje się 2-3 razy na dobę, podając 2-3 krople do wnętrza ucha. Tak jak w poprzednim przypadku, leczenie kontynuuje się przez okres co najmniej 2 tygodni po ustąpieniu wszelkich objawów choroby celem zapobieżenia kolejnym infekcjom.

O czym warto wiedzieć podczas kuracji?

• Leczenie grzybicy zazwyczaj jest procesem długotrwałym. Jeśli jednak po 7 dniach stosowania clotrimazolu nie ustąpią ostre objawy choroby, zaleca się konsultację z lekarzem.
• Clotrimazol przenika do naskórka, natomiast do układu krążenia przenika w niewielkich ilościach. Przedawkowanie clotrimazolu jest niezwykle rzadkie, jednakże mogą pojawić się takie objawy, jak nudności, wymioty i zawroty głowy.
• Clotrimazol służy do leczenia miejscowego, nie podaje się go doustnie. Po przypadkowym połknięciu należy płukać jamę ustną wodą.
• Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą wymaga przerwania stosowania leku.
• Istotne jest jednoczesne leczenie wszystkich potencjalnie zakażonych obszarów.
• Leczone zmiany chorobowe powinny być suche i mieć dostęp do powietrza. Clotrimazol nie nadaje się do stosowania pod opatrunkiem okluzyjnym.
• Drapanie swędzących chorych miejsc wpływa na rozprzestrzenianie się grzybicy – należy więc tego unikać.

Czytaj więcej: Grzybica pochwy-leki dostępne bez recepty. Clotidal, Gynoxin, czy Clotrimazolum?

Zalecenia higieniczne i dietetyczne przy infekcjach grzybiczych

• Po myciu i kąpieli dokładnie osusz zmienione chorobowo miejsca.
• Używaj ręczników jednorazowych, codziennie zmieniaj odzież stykającą się ze zmianami chorobowymi oraz pierz w temperaturze powyżej 60°C, dezynfekuj buty i skarpetki.
• Kąpiel w basenie nie sprzyja kuracji. Używanie wspólnego ręcznika czy pożyczanie kostiumu kąpielowego również niesie ryzyko powtórnego zakażenia. Korzystając z prysznica w hotelu czy na basenie noś klapki, a na siłowni – własne obuwie.
• Używaj własnych przyborów toaletowych: mydła, gąbki, grzebienia, zdezynfekowanego pilnika i obcinacza do paznokci.
• Dbaj o odporność organizmu i higienę osobistą, hartuj ciało. Grzyby lubią ciepło, wilgoć i ciemność, a nadmierna potliwość stwarza odpowiednie warunki do namnażania się grzybów. Miejsca szczególnie narażone to np.: fałdy brzuszne, skóra pod piersiami, skóra pachwin i dołów pachowych. Unikaj noszenia obcisłych ubrań oraz obuwia nieprzepuszczającego wilgoci i ciepła.
• Rozwojowi grzybicy sprzyja dieta bogata w cukry (zakwaszają one mikrośrodowisko w jelitach, stanowią pożywkę dla grzybów), niedobór witamin i żelaza. Staraj się unikać drożdży (również piwa, wina, octu), serów pleśniowych i żółtych oraz białego pieczywa. Wzbogać natomiast dietę o naturalne probiotyki, które uzupełniają mikroflorę jelit i stymulują układ odpornościowy. Należą do nich bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus. Zawarte są m.in. w kiszonkach (ogórkach, kapuście, burakach), jogurtach naturalnych, kefirach, zsiadłym mleku, produktach sojowych (mleku sojowym, tofu), zakwasie chlebowym. Pamiętaj też aby w posiłkach znalazły się owoce i warzywa (antyutleniacze) oraz błonnik.

Przeciwwskazania do stosowania clotrimazolu

• Nie stosuj clotrimazolu w okolicach oczu. W przypadku dostania się leku do oczu – ostrożnie płucz pod bieżącą wodą.
• Nie używaj clotrimazolu w postaci płynu na błony śluzowe.
• U osób w podeszłym wieku oraz u dzieci poniżej 12. roku życia lek ten stosuje się tylko na wyraźne zlecenie lekarza.
• Kobiety w ciąży mogą stosować clotrimazol wyłącznie pod nadzorem lekarza, wyłączając pierwszy trymestr.
• Podczas leczenia clotrimazolem kobiety w okresie laktacji powinny zaprzestać karmienia piersią, gdyż clotrimazol i/lub jego metabolity są wydzielane z mlekiem.

Clotrimazol w leczeniu skojarzonym

Leczenie skojarzone to jednoczesne zastosowanie kilku metod leczenia czy środków leczniczych. W przypadku kuracji clotrimazolem możemy mówić o terapii skojarzonej w przypadku zastosowania kremu i tabletek dopochwowych. Taka sytuacja ma miejsce przy zakażeniu obejmującym wargi sromowe i sąsiadujące okolice odbytu.

Leczenie skojarzone to również zastosowanie kilku różnych leków lub jednego leku, którego złożony skład wykazuje synergistyczne działanie kilku substancji czynnych. Przykładem jest krem Lotriderm, który oprócz clotrimazolu zawiera silnie działający kortykosteroid — betametazon. Lek ten (dostępny na receptę) stosuje się w leczeniu grzybicy pachwin, krocza, stóp i nieowłosionej skóry. Leczy się nim również kandydozę z towarzyszącym stanem zapalnym lub współistniejącymi zmianami alergicznymi.

Podobnie działa Triderm®, występujący w postaci kremu i maści. Lek ten, oprócz dwóch powyższych składników zawiera dodatkowo gentamycynę — antybiotyk aminoglikozydowy o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego. Wykorzystuje się go (krótkotrwale) w leczeniu zmian zapalnych skóry reagujących na kortykosteroidy, powikłanych wtórnymi zakażeniami wywołanymi przez drobnoustroje. Nie aplikuje się go jednak na uszkodzoną skórę, rany, skórę twarzy, w okolicy narządów płciowych i odbytu, w przypadku zapalenia skóry wokół ust. Nie jest też wskazany w przypadku trądziku, wirusowych zakażeń skóry oraz pierwotnych zakażeń bakteryjnych i grzybiczych skóry.

Gdy mowa o jednoczesnym stosowaniu różnych substancji aktywnych przy leczeniu różnych jednostek chorobowych, warto zwrócić uwagę na interakcje. Takie też jakie może wykazywać clotrimazol z innymi lekami. Z reguły jednoczesne stosowanie miejscowe leków będących silnie działającymi steroidami może osłabiać działanie clotrimazolu. Dwa powyższe preparaty są więc niejako wyjątkiem. Clotrimazol zmniejsza z kolei skuteczność amfoterycyny i innych antybiotyków polienowych, np. nystatyny (Nystatyna, Macmiror® complex; -500) i natamycyny (Pimafucin, Pimafucort®).

Jednoczesne stosowanie clotrimazolu dopochwowo może prowadzić do zwiększenia stężenia doustnych leków immunosupresyjnych w osoczu. Tak się dzieje w przypadku leczenia takrolimusem (Prograf, Advagraf, Envarsus) lub syrolimusem. Konieczna jest więc w tym przypadku obserwacja i w razie konieczności – oznaczenie stężenia leku w osoczu pacjentki jeśli pojawią się objawy przedawkowania tych leków.