Szacuje się, że w krajach wysokorozwiniętych choroba refluksowa dotyka ona nawet 40% osób dorosłych, z czego co czwarta z nich odczuwa codzienne dolegliwości. Choć jest ona niezwykle powszechna, to często nie jest właściwie rozpoznawana. Przez to nie jest wdrażana właściwa terapia, co powoduje stałe pogorszenie jakości życia pacjenta [1,2].

Choroba refluksowa przełyku — patofizjologia

Odpowiedzialne za rozwój choroby refluksowej przełyku jest przynajmniej kilka czynników. Do najczęstszych możemy zaliczyć:

• nieprawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku oraz przepony, które razem tworzą, tzw. barierę antyrefluksową;
• zaburzenie funkcjonowania mechanizmów obronnych śluzówki przełyku spowodowanych najczęściej zaburzeniami jego motoryki;
• zbyt częste, samoistne stany relaksacyjne dolnego zwieracza przełyku;
• nadmierne rozszerzenie się żołądka;
• wzrost ciśnienia w żołądku oraz w obrębie jamy brzusznej;
• czynniki modyfikowalne jak: zła dieta, siedzący tryb życia, otyłość, stres;
• stosowanie leków mogących wpływać na zaburzenie funkcji bariery antyrefluksowej (np. blokery kanałów wapniowych, azotany) [2,3];

Warto przeczytać także: Kiedy brać probiotyk- przed czy po jedzeniu?

Choroba refluksowa przełyku- charakterystyczne objawy

Istnieje szereg symptomów, które mogą wskazywać na fakt występowania choroby refluksowej przełyku. W początkowej fazie choroby są to przede wszystkim:

• zgaga, tzn. odczucie pieczenia za mostkiem;
• odbijanie kwaśną treścią żołądkową;
• dysfagia;
• ból w nadbrzuszu oraz w klatce piersiowej;
• ból w trakcie przełykania;
• kaszel;
• zapalenie gardła, krtani, zatok przynosowych [2,4].

Nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do groźnych dla zdrowia i życia pacjenta powikłań. Najczęściej diagnozowane są:

• nadżerki przewodu pokarmowego objawiające się krwawieniem, a także silnymi bólami brzucha oraz wymiotami;
• zwężenie przełyku i przeobrażenie nabłonka wielowarstwowego płaskiego w nabłonek walcowaty, co może przyczyniać się do rozwoju zmian nowotworowych w jego obrębie;
• rak przełyku [2,5].

Diagnostyka choroby refluksowej przełyku

Właściwa diagnostyka choroby refluksowej przełyku umożliwia wdrożenie skutecznej terapii. Pozwala to nie tylko na uniknięcie przykrych dolegliwości, pojawiających się niekiedy codziennie, ale i poważnych powikłań mogących prowadzić do znacznego upośledzenia zdrowia.

Podstawą diagnostyki choroby refluksowej żołądka jest wywiad lekarski. Na podstawie, typowych objawów dla choroby refluksowej, doświadczony lekarz jest w stanie wdrożyć właściwe leczenie. W przypadku pojawienia się wątpliwości, zastosowanie znajdują następujące metody:

• test z inhibitorem pompy protonowej: polega na podawaniu leków hamujących aktywność pompy protonowej w podwójnej dawce dobowej (dwa razy dziennie) przez okres 7-10 dni. Brak występowania w tym czasie objawów charakterystycznych dla choroby refluksowej przypuszczalnie świadczy o jej występowaniu. Test ten ma ok. 80% skuteczność;
• badanie endoskopowe: jest zalecane u wszystkich osób po 40. roku życia, u których zdarzają się przypadki występowania objawów charakterystycznych dla choroby refluksowej przełyku. Pozwala ona wykluczyć, bądź stwierdzić wszelkie powikłania mogące wystąpić na skutek rozwijającego się tego schorzenia, np. zmiany w strukturze nabłonka powlekającego śluzówkę przełyku, czy pojawienie się zmian nowotworowych;
• pH-metria przełyku: badanie to trwa przez 24 godziny i pozwala ocenić, ile razy w ciągu doby następuje zarzucanie treści żołądkowej do przełyku. Co więcej, pozwala ono określić, kiedy następują epizody związane z refluksem, dzięki czemu łatwiej można rozpoznać przyczynę występowania tego schorzenia;
• manometria przełyku: dzięki temu badaniu można ocenić czynność skurczową zarówno górnego jak i dolnego zwieracza przełyku. Pozwala ono na ocenę perystaltyki przełyku [2,3].

Choroba refluksowa przełyku- leczenie

Celem terapii choroby refluksowej żołądka jest przede wszystkim zapobieganie wystąpieniu jej powikłań, a także łagodzenie pojawiających się objawów. Do najczęściej stosowanych leków należą:

• leki zobojętniające kwas solny (np. Alugastrin, Gaviscon, Manti, Rennie): zaliczymy tutaj preparaty zawierające w swoim składzie sole glinu, wapnia i magnezu. Substancje te mogą występować pojedynczo lub łącznie w różnych konfiguracjach. Po ich podaniu doustnym (w postaci tabletek do ssania, bądź mleczka) w żołądku, w kontakcie z kwasem solnym tworzą one żel mający właściwości osłaniające. Ponadto, substancje te mają właściwości zobojętniające kwas solny, a także zdolność do hamowania aktywności pepsyny. Należy pamiętać, że preparaty te jedynie łagodzą objawy choroby refluksowej przełyku i nie wpływają na niwelowanie przyczyn tej choroby.
• inhibitory pompy protonowej (np. Controloc, IPP, Bioprazol, Helicid, Polprazol): są to proleki, które zostają aktywowane w kwaśnym środowisku żołądka. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu ostatniego etapu produkcji kwasu solnego, przez co zmniejszają jego produkcję nawet na kilka dni. Znajdują one zastosowanie u pacjentów, u których stosowanie leków zobojętniających kwas solny okazuje się niewystarczające.
• leki prokinetyczne (np. Debretin, Ircolon): mają one właściwości pozwalające na przywrócenie prawidłowego funkcjonowania bariery antyrefluksowej. Ponadto ich mechanizm działania pozwala na zwiększenie aktywności dolnego zwieracza przełyku, a także na przyspieszenie opróżniania żołądka. Niestety ich stosowanie obarczone jest duży ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, m.in. bólami głowy, bólami brzucha, czy wystąpieniem stanów lękowych [3].
• antagoniści receptorów H2 np. Famogast, Famotydyna Ranigast): do tej grupy leków zaliczymy tylko i wyłącznie famotydynę. Ma ona zdolność do blokowania receptorów histaminowych H2 obecnych w komórkach okładzinowych żołądka. Dzięki temu wpływa ona na zmniejszenie ilości wydzielanego kwasu solnego, a także na zmniejszenie ilości pepsyny obecnej w kwasie solnym [6].

Zobacz także: Leki na zgagę – jakie są konsekwencje ich długotrwałego stosowania?

Leki na zgagę — jakie są konsekwencje ich długotrwałego stosowania?

Profilaktyka choroby refluksowej przełyku

Leczenie choroby refluksowej przełyku nie odniesie korzystnych rezultatów, jeśli pacjent nie będzie stosował się do podstawowych zasad profilaktyki. Zaliczymy tutaj, m.in.:

• spożywanie posiłków o regularnych porach;
• spożywanie ostatniego posiłku na min. 3 godziny przed pójściem spać;
• unikanie spożywania kofeiny, teiny, alkoholu, napojów gazowanych, które mogą wzmagać wydzielanie kwasu solnego w żołądku;
• unikanie posiłków tłustych, ostro przyprawionych, które drażnią śluzówkę żołądka, długo w nim zalegają i utrudniają jego opróżnianie;
• należy dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• należy przeznaczyć co najmniej 30 minut na aktywność fizyczną [2,7].

Choroba refluksowa przełyku, mimo że dotyczy dużej części społeczeństwa, jest schorzeniem o złożonej i ciągle niewyjaśnionej patofizjologii. Z tego względu, jej leczenie jest niezwykle trudne i wymaga dużej cierpliwości ze strony pacjenta. Jednak tylko i jedynie skuteczna i odpowiednio wcześnie rozpoczęta terapia pozwala uniknąć rozwoju groźnych dla życia i zdrowia powikłań, jak np. rak przełyku.