Kiedy pojawiają się pierwsze zęby mleczne?

Pierwsze zęby wyrzynają się zazwyczaj między 6., a 12. miesiącem życia. Pojawienie się zęba mlecznego to proces złożony, obejmujący dynamiczne zmiany zachodzące przed i po ukazaniu się zęba w jamie ustnej. Można wyróżnić następujące etapy ząbkowania:

• wewnątrzkostny — zanim ząb ukaże się w jamie ustnej,
• penetracji — kiedy ząb jest wyczuwalny przez błonę śluzową,
• nadkostny — gdy korona zęba jest widoczna w jamie ustnej.

Proces wyrzynania się zębów w dużej mierze warunkowany jest przez czynniki genetyczne. W zależności od momentu pojawienia się pierwszego zęba wyróżnia się ząbkowanie: wczesne (3-4. miesiąc), o czasie (5-8. miesiąc), opóźnione (9-11. miesiąc), późne (powyżej 12. miesiąca życia) [2].

Po czym poznać, że idą ząbki? Typowe i nietypowe objawy ząbkowania

Ząbkowaniu mogą towarzyszyć mniej lub bardziej nasilone objawy o charakterze miejscowym, lub ogólnym. Do najczęściej obserwowanych należą:

• obrzmienie i zaczerwienienie dziąsła w miejscu, gdzie wyrzyna się ząb,
• zasinienie błony śluzowej nad wyrzynającym się zębem (na skutek wynaczynienia krwi),
• nadmierne ślinienie,
• wkładanie rączek i przedmiotów do buzi,
• objawy ogólne: złe samopoczucie, płaczliwość, podwyższona temperatura ciała (do 38°C), katar, osutka (wysypka) na twarzy, biegunka, wymioty.

Warto wspomnieć, że okres ząbkowania pokrywa się w czasie z wygasaniem odporności nabytej od matki (zanikają w tym czasie przeciwciała otrzymane od matki). Dlatego też często obawy ogólne kojarzone z ząbkowanie, mogą świadczyć o rozwijającej się infekcji [1].

Ile czasu przebija się ząb?

Czas, jaki potrzebny jest na przebicie pojedynczego zęba mlecznego u dziecka, może być różny, ale ogólnie rzecz biorąc, proces ten może trwać kilka tygodni do kilku miesięcy od momentu, kiedy ząb zaczyna „rozbijać” dziąsło i pojawiać się na powierzchni.

Warto pamiętać, że tempo przebijania się zęba może być różne u różnych dzieci. Niektóre dzieci przebijają zęby bez większych problemów i dolegliwości, podczas gdy inne mogą doświadczać większego dyskomfortu i bólu.

Co na bolesne ząbkowanie?

W tym niewątpliwie trudnym czasie dla dziecka rodzice powinni wykazać się szczególną wyrozumiałością. Pomocne okazać się mogą metody niefarmakologiczne (od nich należy rozpocząć pomoc) oraz farmakologiczne.

Metody niefarmakologiczne na ząbkowanie

• masaż dziąseł — można go wykonać umytym wcześniej palcem lub specjalną silikonową szczoteczką z wypustkami; masaż powinien być wykonywany ostrożnie, ponieważ nabłonek wyścielający jamę ustną niemowlęcia jest bardzo cienki i wrażliwy na uszkodzenia mechaniczne;
• schłodzony gryzak wypełniony żelem — gryzak chłodzimy w lodówce (nie w zamrażarce). Zimny gryzak zadziała lekko znieczulająco na obolałe dziąsła;
• pokarmy stałe, w okresie ząbkowania można podawać w formie zblendowanej (jeśli dziecko odmawia jedzenia) oraz nieco chłodniejsze niż zwykle, aby nie podrażniać dodatkowo obolałych dziąseł [1].

Metody farmakologiczne podczas ząbkowania

• Żele znieczulające miejscowo z lidokainą  — należy aplikować je doraźnie. Niewielką ilość żelu wmasowuje się w bolesne miejsce, czystym palcem lub wacikiem. Maksymalnie taki żel na ząbkowanie można zastosować je 6 razy na dobę. Jakie preparaty tego typu są dostępne w aptekach? Przykładowo, Bobodent, Calgel. Niektóre dodatkowo w składzie mają wyciągi roślinne np. z rumianku (Dentinox N) [4,5].
• Preparaty pomagające utrzymać prawidłową higienę dziąseł (np. Dentosept A Mini Spray) — dzięki zawartości substancji przeciwbakteryjnych, jak np. oktenidyna, pozwalają zachować odpowiednią higienę jamy ustnej, co zapobiega powstawaniu stanów zapalnych. Dodatkowo mogą zawierać mentol i olejek miętowy działający chłodząco i lekko znieczulająco [6].
• Preparaty osłaniające (np. Anaftin Baby żel) — tworzą warstwę ochronną na powierzchni dziąseł, co zabezpiecza je przed otarciami i uczuciem dyskomfortu podczas ząbkowania. W składzie zawierają często także wyciągi roślinne o działaniu łagodzącym (np. z aloesu). Dodatkową zaletą jest aplikator z silikonowymi wypustkami, który umożliwia masaż dziąseł, pozwalający złagodzić uczucie bólu.
• Leki przeciwbólowe — można zastosować zawiesinę lub czopki z paracetamolem (np. Pedicetamol, Paracetamol Farmina — czopki) lub ibuprofenem (Ibufen dla dzieci Forte — zawiesina, Nurofen dla dzieci — czopki); należy pamiętać, że dawkę tych leków dla dziecka wyliczamy na podstawie masy ciała dziecka:
  • paracetamol 10-15 mg/kg masy ciała, podajemy co 4-6 godzin, działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo,
  • ibuprofen 7-10 mg/kg masy ciała, podajemy co 6-8 godzin, oprócz działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego dodatkowo działa przeciwzapalnie[7,8].
• Preparaty homeopatyczne (np. Heel Viburcol Compositum czopki, Boiron Camilia roztwór doustny) — warto podkreślić, że homeopatia to system medycyny niekonwencjonalnej, a rzekoma skuteczność tych preparatów nie jest potwierdzona badaniami klinicznymi, nie ma więc dowodów na ich działanie terapeutyczne.

Co dalej, czyli jak dbać o pierwsze zęby mleczne?

Kiedy pojawią się już pierwsze zęby, należy prawidłowo dbać o nie. Odpowiednia higiena jamy ustnej już na tak wczesnym etapie zapobiega powstawaniu próchnicy. Zanim pojawią się pierwsze zęby mleczne, rodzice regularnie powinni oczyszczać błony śluzowe i wały dziąsłowe dziecka. Celem pierwszych zabiegów higienicznych jest nie tylko dbanie o higienę jamy ustnej dziecka, ale także przyzwyczajanie go do manipulacji w obrębie jamy ustnej i wytworzenie dobrych nawyków. Zaleca się szczotkowanie zębów mlecznych 2 razy dziennie, wykorzystując w tym celu pastę z fluorem. Dla dzieci w wieku 6-36 miesięcy zalecane stężenie fluoru to 1000 ppm, czyli śladowa ilość pasty na szczoteczce (muśnięcie włosia szczoteczki pastą) [3].