Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza to postępująca choroba, która związana jest z układem kostnym. W trakcie choroby dochodzi do zmniejszenia się gęstości i spadku masy kości. Sama tkanka kostna może ulec także niekorzystnym zmianom, które w efekcie będą zwiększały ryzyko złamań. Kości stają się wtedy mniej wytrzymałe i bardziej “kruche” [1,2].

Niestety w początkowej fazie osteoporoza nie daje widocznych objawów. Pacjent nie odczuwa problemów. Osteoporoza często występuje u kobiet w wieku pomenopauzalnym oraz u starszych mężczyzn. Najczęściej pacjenci dowiadują się o schorzeniu po złamaniu kości. Zwykle złamania dotyczą kości biodrowych i kręgów kręgosłupa, dlatego zbyt późno zdiagnozowana choroba może być bardzo niebezpieczna dla człowieka [1].

Jakie są czynniki ryzyka osteoporozy?

Czynniki ryzyka osteoporozy mogą obejmować:

1. Czynniki genetyczne i demograficzne: Występowanie osteoporozy może być częściowo związane z czynnikami dziedzicznymi, takimi jak predyspozycja rodzinna. Zaawansowany wiek, płeć żeńska, rasa biała i żółta oraz niski wskaźnik masy ciała (BMI poniżej 18 kg/m^2) również mogą zwiększać ryzyko rozwoju osteoporozy.
2. Czynniki hormonalne: Niedobór hormonów płciowych, zwłaszcza u kobiet po menopauzie, jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy. Zmniejszenie poziomu estrogenów u kobiet po menopauzie może prowadzić do szybszej utraty masy kostnej.
3. Styl życia i czynniki środowiskowe: Brak regularnej aktywności fizycznej, niska aktywność fizyczna, palenie papierosów, nadmierna konsumpcja alkoholu, niedobór witaminy D i wapnia w diecie oraz niewłaściwe nawyki żywieniowe mogą przyczyniać się do osłabienia kości i zwiększenia ryzyka osteoporozy.
4. Choroby i leki: Istnieje wiele chorób, które mogą zwiększać ryzyko osteoporozy, takich jak nadczynność tarczycy, cukrzyca, choroby układu pokarmowego prowadzące do zaburzeń wchłaniania, a także przewlekłe zapalne choroby reumatyczne. Niektóre leki, takie jak kortykosteroidy długotrwałego stosowania, mogą również wpływać na gęstość kości i zwiększać ryzyko osteoporozy [16].

Osteoporoza – badania. Jak się diagnozuję osteoporozę?

Osteoporozę najczęściej diagnozuje się poprzez wykonanie badania densytometrycznego kości. To badanie z wykorzystaniem promieni Roentgena, które daje nam informację na temat gęstości kości. Najczęściej wykonuje się densytometrię szyjki kości udowej lub odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Badanie jest szybkie i bezbolesne [1].

Do czego może doprowadzić osteoporoza?

Osteoporoza jest chorobą, która prowadzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości. Może to zwiększyć ryzyko wystąpienia złamań osteoporotycznych, szczególnie w obrębie kręgów, kości udowej, przedramienia i stawów. Najczęstsze objawy osteoporozy to ból, deformacja i złamania kości. W przypadku osteoporozy, kości stają się kruche i słabe, co zwiększa ryzyko złamań nawet przy niewielkich urazach lub codziennych czynnościach. Złamania kości w wyniku osteoporozy mogą znacząco ograniczyć funkcjonalność i jakość życia pacjenta. Osteoporoza może też prowadzić do utraty wzrostu ciała, postawy garbatej, utraty siły mięśniowej i ograniczenia aktywności fizycznej. Istnieje również ryzyko pogorszenia jakości życia, niepełnosprawności oraz zwiększonej śmiertelności w wyniku złamań osteoporotycznych.

Jakie są metody leczenia osteoporozy?

Metody leczenia osteoporozy dzielą się na dwa rodzaje — farmakologiczne oraz niefarmakologiczne. Postępowanie farmakologiczne opiera się na stosowaniu bisfosfonianów, czy terapii hormonalnej. Natomiast metody niefarmakologiczne obejmują m.in. odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, terapię fizyczną, unikanie uzależnień oraz regularne badania krwi i moczu.

Należy jednak pamiętać, że forma leczenia musi być dostosowana do indywidualnego przypadku. W przypadku podejrzenia osteoporozy należy skonsultować się z lekarzem specjalistą.

Jak działają leki na osteoporozę na receptę?

Leki na osteoporozę na receptę to bisfosfoniany. W osteoporozie dochodzi do zwiększenia aktywności osteoklastów, czyli tzw. komórek kościogubnych. Powodują one niszczenie kości poprzez wydzielanie specyficznych enzymów, które rozpuszczają tkankę kostną. W normalnym procesie fizjologicznym osteoklasty również działają, jednak w osteoporozie działają one zbyt aktywnie i w efekcie nie dochodzi do naturalnej i wystarczającej odbudowy kości.

Bisfosfoniany to preparaty, które działają poprzez hamowanie aktywności osteoklastów. Odkładają się one w rejonach kości, gdzie aktywność osteoklastów jest duża. Dochodzi do zmniejszenia procesów niszczenia kości, dzięki czemu prawidłowo działają mechanizmy odpowiedzialne za odbudowywanie kości [3-5].

Bisfosfoniany można stosować także w chorobie Pageta, nowotworze sutka i gruczołu krokowego lub szpiczaku mnogim [6].

Bisfosfoniany – jakie leki na osteoporozę można kupić w aptece?

W aptekach znajdziemy różne preparaty z bisfosfonianami. Niektóre z nich zażywa się codziennie a inne raz na tydzień. Istnieją także tabletki na osteoporozę podawane raz w miesiącu. Bisfosfoniany przyjmuje się doustnie albo pozajelitowo.

Tabela 1. Wybrane preparaty z bisfosfonianami.

Jak stosować leki na osteoporozę na receptę?

Dawkowanie bisfosfonianów różni się w zależności od substancji leczniczej.

Doustne bisfosfoniany

Najczęściej terapię rozpoczyna od doustnych bisfonianów, tj. kwasu alendronowego lub ryzedronowego. Kwas alendronowy w dawce 70 mg i kwas ryzedronowy w dawce 35 mg przyjmuje się raz w tygodniu – zawsze w tym samym dniu [4,7].

Oba leki są skuteczne. Ciężko stwierdzić, czy któryś z nich jest lepszy. Istnieje randomizowane badanie kliniczne, które stwierdza, że gęstość kości zwiększyła się bardziej po leczeniu kwas alendronowym niż ryzedronowym po roku terapii. Jednak nie miało to znaczącego wpływu na częstotliwość złamań kości [8,9].

Tabletki na osteoporozę raz w miesiącu

Istnieją również preparaty bisfosfonianów, które stosuje się rzadziej niż raz na tydzień. Kwas ibandronowy, np. Ossica to tabletki na osteoporozę do stosowania raz w miesiącu. Pomimo rzadszego interwału dawkowania, efekty terapeutyczne są również bardzo dobre [10].

Pozajelitowe bisfosfoniany – wlewy

Pozajelitowo w formie roztworu do wstrzykiwań podaje się kwas ibandronowy. Leki te są o tyle korzystne dla pacjenta, że podaje się raz na 3 miesiące – we wstrzyknięciu dożylnym [11,12].

Ciekawym lekiem na osteoporozę na receptę jest kwas zoledronowy, gdyż w przypadku osteoporozy podaje się go jedynie raz na rok [3,13,14].

Czy są dostępne bisfosfoniany bez recepty?

Jeśli chodzi o leki na osteoporozę to nie można kupić bisfosfonianów bez recepty. To leki dostępne wyłącznie z przepisu lekarza.

Bisfosfoniany na osteoporozę – skutki uboczne. Co mogą powodować?

Bisfosfoniany to bardzo dobre preparaty, które faktycznie zmniejszają ryzyko złamań kości i poprawiają ich strukturę. Jednak czy są to leki bezpieczne dla pacjenta?

W przypadku bisfosfonianów stosowanych w postaci doustnej mogą wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, bóle brzucha oraz objawy przypominające zgagę. W przypadku preparatów podawanych dożylnie możliwe skutki uboczne to gorączka, bóle głowy oraz bóle mięśniowe. Ponadto, bardzo rzadko może wystąpić powikłanie w postaci złamania lub pęknięcia środka kości udowej. Większość skutków ubocznych może być złagodzona poprzez prawidłowe stosowanie leku [5,15].

Jak stosować bisfosfoniany?

Powyższe działania niepożądane są najczęściej związane z nieprawidłową techniką przyjęcia tabletek. Poniżej prezentujemy kilka ważnych zasad przy przyjmowaniu bisfosfonianów:

1. Tabletek nie należy gryźć ani żuć. Trzeba połknąć je w całości.
2. Tabletki należy przyjąć na czczo (minimum 30 do 60 minut). Powinno przyjmować się je rano – przed śniadaniem. Pokarm bardzo mocno ogranicza wchłanianie leku.
3. Leki należy popić szklanką wody. Ważne, aby pamiętać o tym, żeby wypić wodę.
4. Po przyjęciu bisfosfonianów przez 60 minut nie można się kłaść. Najlepiej utrzymywać pionową pozycję [5,15].

   

   Zasady przyjmowania bisfosfonianów (fot. leki.pl).

Jeśli występują przeciwwskazania do stosowania doustnych bisfosfonianów, to można rozważyć podawanie ich dojelitowo. Jednak tutaj czasami może wystąpić, tzw. “ostra” reakcja, która trwa od 24 do 72 godzin i charakteryzuje się gorączką i bólami mięśni. Najczęściej pojawia się ona po pierwszej dawce leku i rzadziej występuje później, a czasami może wystąpić nawet po lekach doustnych. Przyjmowanie paracetamolu jest tutaj wystarczające, aby przeczekać ten okres [5].

Aktywność fizyczna a osteoporoza. Dlaczego warto uprawiać sport chorując na osteoporozę?

Aktywność fizyczna jest ważna w leczeniu osteoporozy z kilku powodów. Regularne wykonywanie ćwiczeń i aktywność fizyczna może przynieść następujące korzyści w leczeniu osteoporozy:

1. Zwiększenie siły mięśniowej: Ćwiczenia mają wpływ na wzrost siły mięśniowej, co może pomóc w utrzymaniu odpowiedniego wspomagania dla kości i zmniejszeniu ryzyka złamań;
2. Poprawa równowagi: Ćwiczenia, które poprawiają równowagę, mogą zmniejszyć ryzyko upadków i złamań, które są częstymi powikłaniami osteoporozy;
3. Zmniejszenie ryzyka złamań: Aktywność fizyczna może pomóc w utrzymaniu gęstości kości i zmniejszeniu ryzyka złamań, zwłaszcza jeśli jest łączona z suplementacją;
4. Poprawa postawy: Pewne ćwiczenia i aktywność fizyczna mogą pomóc poprawić postawę ciała, co może przynieść ulgę w bólu i zmniejszyć obciążenie kości;
5. Złagodzenie bólu: Pewne rodzaje aktywności fizycznej mogą pomóc złagodzić ból związany z osteoporozą poprzez wzmacnianie mięśni, poprawę krążenia i uwolnienie endorfin;
6. Ogólnie zdrowy styl życia: Regularna aktywność fizyczna jest ważna dla ogólnego zdrowia i dobrze samopoczucia. Może pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, redukcji stresu i wzrostu poziomu energii.

Dlaczego dieta jest ważna w leczeniu osteoporozy?

Dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu osteoporozy, ponieważ wpływa na zdrowie kości. Oto kilka kluczowych elementów diety, które mogą pomóc w leczeniu osteoporozy:

1. Wapń: Wapń jest ważnym składnikiem odżywczym dla zdrowia kości. Dieta bogata w produkty mleczne, jak mleko, jogurt i sery, a także w inne źródła wapnia, takie jak ciemnozielone warzywa, orzechy i nasiona, może pomóc w wzmocnieniu kości.
2. Witamina D: Witamina D pomaga organizmowi wchłaniać i wykorzystywać wapń. Można ją znaleźć w tłustych rybach (np. łosoś, sardynki), wątrobie, żółtkach jaj, a także wzbogaconych produktach spożywczych lub poprzez ekspozycję na słońce.
3. Białko: Białko jest niezbędne do utrzymania siły mięśniowej i zdrowia kości. Można je znaleźć w mięsie, rybach, nabiale, jajach, fasoli, orzechach i nasionach.
4. Ograniczenie sodu: Spożywanie nadmiaru sodu może zwiększać utratę wapnia z organizmu. W związku z tym zaleca się ograniczenie spożycia soli, przetworzonej żywności i produktów bogatych w sód.
5. Unikanie nadużywania alkoholu i kofeiny: Nadmierne spożycie alkoholu i kofeiny może wpływać negatywnie na zdrowie kości, dlatego zaleca się unikanie ich nadmiernej konsumpcji.
6. Zbilansowana dieta: Ważne jest spożywanie zróżnicowanej i zbilansowanej diety, bogatej w świeże owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze i odpowiednie ilości białka.