Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza to postępująca choroba, która związana jest z układem kostnym. W trakcie choroby dochodzi do zmniejszenia się gęstości i spadku masy kości. Sama tkanka kostna może ulec także niekorzystnym zmianom, które w efekcie będą zwiększały ryzyko złamań. Kości stają się wtedy mniej wytrzymałe i bardziej “kruche” [1,2].

Niestety w początkowej fazie osteoporoza nie daje widocznych objawów. Pacjent nie odczuwa problemów. Osteoporoza często występuje u kobiet w wieku pomenopauzalnym oraz u starszych mężczyzn. Najczęściej pacjenci dowiadują się o schorzeniu po złamaniu kości. Zwykle złamania dotyczą kości biodrowych i kręgów kręgosłupa, dlatego zbyt późno zdiagnozowana choroba może być bardzo niebezpieczna dla człowieka [1].

Jak zdiagnozować osteoporozę?

Osteoporozę najczęściej diagnozuje się poprzez wykonanie badania densytometrycznego kości. To badanie z wykorzystaniem promieni Roentgena, które daje nam informację na temat gęstości kości. Najczęściej wykonuje się densytometrię szyjki kości udowej lub odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Badanie jest szybkie i bezbolesne [1].

Jak działają leki na osteoporozę na receptę?

Leki na osteoporozę na receptę to bisfosfoniany. W osteoporozie dochodzi do zwiększenia aktywności osteoklastów, czyli tzw. komórek kościogubnych. Powodują one niszczenie kości poprzez wydzielanie specyficznych enzymów, które rozpuszczają tkankę kostną. W normalnym procesie fizjologicznym osteoklasty również działają, jednak w osteoporozie działają one zbyt aktywnie i w efekcie nie dochodzi do naturalnej i wystarczającej odbudowy kości.

Bisfosfoniany to preparaty, które działają poprzez hamowanie aktywności osteoklastów. Odkładają się one w rejonach kości, gdzie aktywność osteoklastów jest duża. Dochodzi do zmniejszenia procesów niszczenia kości, dzięki czemu prawidłowo działają mechanizmy odpowiedzialne za odbudowywanie kości [3-5].

Bisfosfoniany można stosować także w chorobie Pageta, nowotworze sutka i gruczołu krokowego lub szpiczaku mnogim [6].

Bisfosfoniany – jakie preparaty można kupić w aptece?

W aptekach znajdziemy różne preparaty z bisfosfonianami. Niektóre z nich zażywa się codziennie a inne raz na tydzień. Istnieją także tabletki na osteoporozę podawane raz w miesiącu. Bisfosfoniany przyjmuje się doustnie albo pozajelitowo.

Tabela 1. Wybrane preparaty z bisfosfonianami.

Jak stosować leki na osteoporozę na receptę?

Dawkowanie bisfosfonianów różni się w zależności od substancji leczniczej.

Doustne bisfosfoniany

Najczęściej terapię rozpoczyna od doustnych bisfonianów, tj. kwasu alendronowego lub ryzedronowego. Kwas alendronowy w dawce 70 mg i kwas ryzedronowy w dawce 35 mg przyjmuje się raz w tygodniu – zawsze w tym samym dniu [4,7].

Oba leki są skuteczne. Ciężko stwierdzić, czy któryś z nich jest lepszy. Istnieje randomizowane badanie kliniczne, które stwierdza, że gęstość kości zwiększyła się bardziej po leczeniu kwas alendronowym niż ryzedronowym po roku terapii. Jednak nie miało to znaczącego wpływu na częstotliwość złamań kości [8,9].

Tabletki na osteoporozę raz w miesiącu

Istnieją również preparaty bisfosfonianów, które stosuje się rzadziej niż raz na tydzień. Kwas ibandronowy, np. Ossica to tabletki na osteoporozę do stosowania raz w miesiącu. Pomimo rzadszego interwału dawkowania, efekty terapeutyczne są również bardzo dobre [10].

Pozajelitowe bisfosfoniany

Pozajelitowo w formie roztworu do wstrzykiwań podaje się kwas ibandronowy. Leki te są o tyle korzystne dla pacjenta, że podaje się raz na 3 miesiące – we wstrzyknięciu dożylnym [11,12].

Ciekawym lekiem na osteoporozę na receptę jest kwas zoledronowy, gdyż w przypadku osteoporozy podaje się go jedynie raz na rok [3,13,14].

Czy są dostępne bisfosfoniany bez recepty?

Jeśli chodzi o leki na osteoporozę to nie można kupić bisfosfonianów bez recepty. To leki dostępne wyłącznie z przepisu lekarza.

Jakie skutki uboczne powodują leki na osteoporozę?

Bisfosfoniany to bardzo dobre preparaty, które faktycznie zmniejszają ryzyko złamań kości i poprawiają ich strukturę. Jednak czy są to leki bezpieczne dla pacjenta?

Skutki uboczne po bisfosfonianach dotyczą głównie leków doustnych. Pacjenci mogą się skarżyć na uczucie nudności, mdłości, ból w nadbrzuszu oraz nadkwaśność i uczucie pieczenia w przełyku [5,15].

Powyższe działania niepożądane są najczęściej związane z nieprawidłową techniką przyjęcia tabletek. Poniżej prezentujemy kilka ważnych zasad przy przyjmowaniu bisfosfonianów:

1. Tabletek nie należy gryźć ani żuć. Trzeba połknąć je w całości.
2. Tabletki należy przyjąć na czczo (minimum 30 do 60 minut). Powinno przyjmować się je rano – przed śniadaniem. Pokarm bardzo mocno ogranicza wchłanianie leku.
3. Leki należy popić szklanką wody. Ważne, aby pamiętać o tym, żeby wypić wodę.
4. Po przyjęciu bisfosfonianów przez 60 minut nie można się kłaść. Najlepiej utrzymywać pionową pozycję [5,15].

   

Jeśli występują przeciwwskazania do stosowania doustnych bisfosfonianów, to można rozważyć podawanie ich dojelitowo. Jednak tutaj czasami może wystąpić, tzw. “ostra” reakcja, która trwa od 24 do 72 godzin i charakteryzuje się gorączką i bólami mięśni. Najczęściej pojawia się ona po pierwszej dawce leku i rzadziej występuje później, a czasami może wystąpić nawet po lekach doustnych. Przyjmowanie paracetamolu jest tutaj wystarczające, aby przeczekać ten okres [5].

Gdzie szukać pomocy?

Obecnie istnieje coraz więcej społeczności i fundacji zrzeszających pacjentów cierpiących na osteoporozę, a także ich rodziny. Jedną z takich grup jest Polski Portal Osteoporozy, zajmujący się działalnością szkoleniową, poprzez własne wydawnictwa oraz kursy. Każdy zainteresowany może otrzymać biuletyn informacyjny z bieżącymi informacjami o osteoporozie zarówno z kraju, jak i ze świata.

Polski Portal Osteoporozy zbiera dane naukowe oraz popularnonaukowe, począwszy od 1994 toku do teraz, i na bieżąco udostępnia je na swojej stronie internetowej. Wszystkie zebrane przez nich materiały są bezpłatnie dostępne on-line. Dzięki temu każdy zainteresowany może regularnie aktualizować swoją wiedzę z obszaru osteoporozy. Co jeszcze oferuje ten portal?

1. Spis adresów specjalistycznych pracowni leczniczych;
2. Współpracę z Future Meds, oferującą bezpłatne badania i konsultacje;
3. Promocję nordic walking jako preferowanego sportu dla chorych na osteoporozę;
4. Kalkulatory obliczające ryzyko złamań;
5. Materiały edukacyjne dla lekarzy.