Z obserwacji wynika, że duża grupa stomików boryka się z wieloma problemami związanymi ze stosowaną przez nich dietą — często zdrową choć, z czego sobie nie zdają sprawy — akurat dla nich — nieodpowiednią. Dzieje się tak dlatego, że, temat diety to temat niezwykle subiektywny i tak należy go postrzegać. Z tego właśnie powodu nie ma jednej obowiązującej diety, która byłaby odpowiednia do każdego rodzaju stomii i  dla każdego stomika.

Zaparcia przy stomii. Jak sobie z nimi radzić?

Niestety, nierzadko zdarza się, że mimo jakościowej diety stomicy skarżą się na problemy związane zarówno z zaparciami jak i z biegunkami. Przyjrzyjmy się im więc uważniej, zaczynając od zaparć.

Przyczyny zaparć u stomików

Powodów takiego stanu rzeczy jest wiele. Należą do nich, między innymi:

• niedostateczna podaż błonnika oraz brak aktywności fizycznej;
• niedostateczna edukacja pacjentów stomijnych;
• wiek;
• powód stomii (zwłaszcza choroba nowotworowa);
• przyjmowane leki;
• przyczyny morfologiczne w obrębie stomii (przepuklina, zwężenie stomii, jej zapadnięcie lub wypadnięcie).

Zatrzymajmy się na najbardziej powszechnych powodach zaparć u stomików. Należą do nich nieodpowiednia dieta i  brak wiedzy w temacie tego, co warto a czego nie należy.

Na zaparcia cierpią głównie kolostomicy, ponieważ z uwagi na rodzaj stomii, problem ten nie dotyczy ileostomików. W kontekście zaparć warto zwrócić uwagę, że problem bierze się często nie tyle z uwarunkowań zdrowotnych, co z działań samych stomików, którzy chcąc ograniczyć częste lub ciągłe wydzielanie treści do woreczka, (co wiąże się z jego czyszczeniem lub zmianą) ograniczają podaż płynów, hamując tym samym napełnianie się woreczka i w efekcie długofalowym doprowadzając do powstawania zaparć.

Dieta w zapobieganiu zaparć przy stomii

Również w przypadku zaparć zbilansowana dieta polega głównie na szukaniu własnych preferencji żywieniowych. Oczywiście istotne jest unikanie produktów, które z definicji powodują zaparcia. Niemniej, warto, jak w przypadku ogólnej diety po wyłonieniu stomii zastosować metodę prób i błędów, obserwując, jak na dane produkty reaguje organizm stomika cierpiącego na zaparcia.

Warto dodać, że obok każdego z produktów, który powoduje zaparcia, stoi solidarnie ten, z którym stomik na nie cierpiący poradzi sobie doskonale – np. zamiast pieczywa jasnego, w przypadku zaparć, wskazane jest ciemne, zamiast tłustego mleka i równie tłustych serów – mleko chude, jogurty i serki kanapkowe, w miejsce tłustych mięs – na talerzu powinny znaleźć się ryby i drób, a zamiast dań smażonych – pieczone, duszone i gotowane.

Na co jeszcze zwrócić uwagę przy zaparciach u stomika?

Warto podkreślić, że dieta zapobiegająca zaparciom to nadal dieta bardzo smaczna i różnorodna. Pamiętać należy także, że na dobrostan organizmu wpływa nie tylko samo jedzenie ale i – wszystko, co się z tym tematem łączy. Dotyczy to:

• pór, w jakich stomik jada posiłki – istotne jest, by zachować regularność i unikać jedzenia w późnych godzinach wieczornych.
• ilości, jakie jednorazowo nakłada on na talerz – lepiej jeść 3-4 mniejsze posiłki w regularnych porach niż 2 ogromne.
• sposób w jaki je – ważne, by brane do ust produkty były jedzone powoli i dokładnie pogryzione przed przełknięciem.
• ilość płynów, jaką przyjmuje.

Jak postępować w przypadku biegunki u stomika?

Analogicznie temat wygląda w przypadku biegunek. Praca nad własnym organizmem, uważność, cierpliwość i zdrowy rozsądek to absolutne podstawy, by ruszyć z miejsca. Biegunki u stomików to sprawa nie tylko krępująca, ale także bardzo niebezpieczna. Warto usystematyzować wiedzę na ich temat, bo z uwagi na rodzaj stomii i miejsce jej wyłonienia – objawy biegunki różnią się diametralnie.

Jaki powinien być stolec przy stomii? Jak rozpoznać biegunkę?

Biegunka to nic innego jak nasilone wydzielanie ze stomii. Treść jest tu zdecydowanie rzadka, wręcz wodnista i pojawia się w dużych ilościach. Stomik z pewnym doświadczeniem potrafi ją odróżnić od typowego wydalania treści do worka. Nie wszyscy jednak to wiedzą, a już na pewno będzie to temat trudny dla osoby, która stomikiem jest od niedawna. Usystematyzujmy więc nieco także kwestię biegunek.

Treść trafiająca do worka będzie się różnić zarówno konsystencją, jak i częstotliwością wydalania w zależności od umiejscowienia stomii. Pacjenci z ileostomią, (to stomia na jelicie cienkim) praktycznie stale wydalają płynny lub półpłynny stolec.
Dla wielu z nich, zwłaszcza na początku życia ze stomią, to sytuacja zaskakująca, szokująca i bardzo niepokojąca, dlatego spora grupa początkujących ileostomików taki stan rzeczy bierze właśnie za biegunkę. Nic bardziej mylnego. Ciągłe wydalanie, w wypadku ileostomii, jest normą. Przy czym, w trybie normalnym, wydalana treść ma konsystencję półgęstej papki. O biegunce w przypadku tego rodzaju stomii mówić można, gdy wydzielana treść jest zupełnie wodnista i bardzo rzadka oraz gdy przekracza 1000 ml (1 litr) płynu na dobę. Mówiąc obrazowo to około 4 szklanek płynu, które dostają się do woreczka, powodując, że szybko się on napełnia, przez co musi być opróżniany mniej więcej co 1-2 godziny.

Zdecydowanie łatwiej rozpoznać biegunkę u kolostomików (tu stomia wyłoniona jest na jelicie grubym). Zważywszy na fakt, że stomik z tym rodzajem stomii wydala do worka stolec 2-3 razy dziennie i jego konsystencja jest taka, jak przed wyłonieniem, czyli raczej zwarta, każde odstępstwo od tych dwóch zasad jest anomalią. Płynny i częściej oddawany stolec w przypadku kolostomika jest biegunką.

Czy biegunki są przypisane do tematu stomii? Absolutnie – nie.
Można i warto z nimi walczyć, zwłaszcza że stomia powinna być jak najmniej uciążliwym dodatkiem do życia, nie zaś – jego centrum.

Dieta u stomika z biegunką. Jak zagęścić kał u stomika?

Z biegunkami walczy się tak jak z zaparciami – uważnością, obserwacją i determinacją. Tu również ważne jest zdrowe i jakościowe jedzenie z naciskiem na pory, w jakich stomik siada do posiłku, ich regularność, jak również sposób jedzenia (tempo, przeżuwanie, gryzienie) oraz właściwa podaż płynów, które – zwłaszcza przy biegunkach są w deficycie.

W przypadku biegunek dieta powinna zawierać przede wszystkim zdrowe produkty zapierające, które również jak w poprzednich przypadkach, stosować należy pojedynczo — metodą prób i błędów, stopniowo dołączając kolejne pozycje do menu. Do kluczowych produktów hamujących biegunki należą: banany, jagody, biały ryż, gotowana marchewka i ziemniaki oraz tapioka. W tym miejscu należy jednak podkreślić z całą stanowczością, że długotrwałe utrzymywanie się intensywnych biegunek należy bezwzględnie konsultować z lekarzem.

Jak konkretne produkty żywnościowe wpływają na stomika?

Są pewne grupy produktów spożywczych, które mogą oddziaływać na układ trawienny stomika. Przedstawiono je poniżej.

Produkty powodujące nadmierne odchodzenie gazów

• alkohol;
• napoje gazowane;
• nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, bób);
• kapusta;
• kalafior;
• ogórek;
• rzodkiewki;
• cebula;
• mleko.

Produkty powodujące nieprzyjemny zapach stolca

• sery pleśniowe;
• jaja;
• nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, bób);
• ryby, zwłaszcza konserwy rybne w oleju, w pomidorach, solone śledzie;
• kapusta;
• kalafior;
• cebula;
• czosnek.

Produkty, które pomagają zlikwidować nieprzyjemny zapach stolca i gazów

• żurawina, sok żurawinowy;
• sałata;
• pietruszka;
• mleczne napoje fermentowane (jogurt naturalny, kefir, maślanka);
• masło;
• sok pomidorowy;
• sok pomarańczowy.

Produkty zmieniające kolor stolca

• szparagi;
• buraki;
• truskawki;
• sos pomidorowy;
• barwniki żywności;
• lukrecja;
• leki i suplementy diety zawierające żelazo barwniki żywności.

Produkty prowokujące wypróżnienie

• ziarna zbóż;
• otręby;
• świeże owoce;
• suszone śliwki;
• rodzynki;
• surowe warzywa;
• mleko;
• ostre przyprawy.

Produkty mogące zablokować stomię

• surowa kapusta;
• seler;
• kukurydza;
• ananas;
• skórka jabłka;
• białe włókna pomarańczy;
• suszone owoce;
• grzyby;
• orzechy;
• wiórki kokosowe;
• nasiona;
• popcorn;
• chińskie warzywa.

Produkty przynoszące ulgę w zaparciach

• otręby pszenne;
• świeże owoce;
• soki owocowe;
• gotowane owoce;
• gotowane warzywa;
• woda;
• herbata;
• kawa;
• ciepłe napoje.

Produkty wskazane przy biegunce

• mus jabłkowy;
• banany;
• przetarta gotowana marchew;
• gotowany biały ryż;
• sucharki;
• woda;
• herbatka ziołowa.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli Ty albo ktoś z Twoich bliskich ma lub będzie miał wyłonioną stomię, możesz zasugerować mi kontakt z licznymi Fundacjami i Stowarzyszeniami, pomagającymi osobom ze stomią. Jedną z Fundacji prężnie wspierającą stomików jest STOMALife.

Fundacja STOMALife to zarówno ludzie jak i przestrzeń. Przestrzeń, w której wszyscy czują się ludzko i bezpiecznie i gdzie nikt nie jest wykluczony ze względu na niewidoczną niepełnosprawność, jaką jest również stomia. Statutowo fundacja zajmuje się szerzeniem wiedzy na temat stomii. Edukują, odkłamują stereotypy, odpowiadają na wszelkie pytania. Szkolą, rozmawiają i pokazują na przykładach, że stomia nie odczłowiecza, że to poważny zabieg, który ratuje życie, choć jednocześnie bardzo je zmienia.

Podsumowanie

Stomia to wyzwanie. Również logistyczne – i to na wielu polach. Świeżo wyłoniony stomik musi, w trybie absolutnie przyspieszonym, poznać zasady działania nowego systemu wydalniczego i te nowe wiadomości, jeszcze nie do końca zaakceptowane – “zaimplementować swojej psychice”. A wszystko to bez chwili przerwy, przygotowania czy “urlopu od tematu”.