Jak działa aspiryna?

Jednym z głównych przeciwwskazań do zastosowania aspiryny jest astma. Dlaczego tak jest, skoro astma to choroba układu oddechowego, a aspiryna należy do leków przeciwbólowych?

Aspiryna działa hamując produkcję prostanoidów (prostaglandyn, prostacykliny oraz tromboksanu). Prostanoidy to grupa związków, które biorą udział w stanach zapalnych w naszym organizmie. To one odpowiadają za zaczerwienienie, obrzęk, podwyższoną temperaturę i ból. W ten sposób tkanki próbują zminimalizować skutki uszkodzeń mechanicznych lub działania wirusów czy bakterii. Przeziębienie jest obejmującym cały organizm stanem zapalnym [1].

Zahamowanie syntezy prostanoidów powoduje wyciszenie nieprzyjemnych objawów stanu zapalnego. Dzieje się tak, ponieważ nie ma substancji, które powodują te objawy.

Podobnie do aspiryny działają pozostałe niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak: ibuprofen, diklofenak, naproksen, ketoprofen, czy flurbiprofen [2] (czytaj także: Aspiryna zwiększa szanse dla pacjentek z rakiem piersi?).

Groźna nadwrażliwość, czyli astma aspirynowa

Są osoby, które wykazują nadwrażliwość na aspirynę i jej pochodne (salicylamid np. w Scorbolamidzie), a także na inne NLPZ-y. Nadwrażliwość ta ma swoje źródło właśnie w hamowaniu produkcji prostanoidów. Konkretnie jest to związane z niedoborem jednej z prostaglandyn (PGE2). Pozbawiony ochronnego działania PGE2 układ oddechowy ulega stopniowej obturacji (skurczowi), aż do zagrażającej życiu duszności. Schorzenie nazwano astmą aspirynową, triadą aspirynową, triadą astmatyczną lub chorobą dróg oddechowych zaostrzaną przez NLPZ-y (NSAIDs-exacerbated respiratory disease, w skrócie N-ERD) [2].

Kto jest zagrożony?

Zagrożone wystąpieniem astmy aspirynowej są osoby dorosłe, głównie kobiety ze współistniejącym przewlekłym alergicznym nieżytem nosa i zatok przynosowych, z polipami nosa i/lub niewyrównaną astmą.  

Jak pokazują badania, u ok. 10% chorych z astmą, 30-180 minut po zażyciu aspiryny lub innych leków z tej grupy, pojawia się silny wodnisty katar i uczucie zatkania nosa. Następnie rozwija się duszność mogąca doprowadzić nawet do zgonu (u chorych z niekontrolowaną astmą). Cykl objawów rozwija się w ten sam, charakterystyczny sposób (czytaj także: Nadciśnienie a leki na ból, gorączkę i przeziębienie). [2,3]

Aby postawić rozpoznanie, lekarz specjalista przeprowadza wywiad. Zleca także wykonanie próby prowokacyjnej z podawaniem kwasu acetylosalicylowego w rosnących dawkach [2]. 

Praktyczne znaczenie 

Poza leczeniem w specjalistycznej poradni, istotna jest edukacja chorego. Pacjent musi wiedzieć, których leków powinien unikać. Mamy tu do czynienia z tzw. krzyżową nadwrażliwością na leki z grupy NLPZ. Oznacza to, że chociaż duszność wywołał konkretny lek, np. ibuprofen, to duszność mogą wywołać także pozostałe substancje z grupy NLPZ. 

Jest to szczególnie ważne w sezonach infekcyjnych, ponieważ substancje, których chorzy na astmę aspirynową muszą się wystrzegać, wchodzą w skład złożonych leków “na przeziębienie”.  Dlatego leczenie przeziębienia u astmatyków jest bardzo ważną kwestią. Poza tym wszelkie bóle, w tym: bóle głowy, zwyrodnieniowe lub reumatyczne, trzeba leczyć bez udziału tzw. nieselektywnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. 

Jakich leków unikać?

Dorośli z astmą i/lub alergicznym nieżytem nosa i zatok, polipami nosa, nie powinni stosować następujących leków:  

• kwasu acetylosalicylowego, czyli aspiryny (Aspirin, Polopiryna, Etopiryna),
• ibuprofenu (Ibum, Ibufen, Ibuprom, Nurofen, Ibumax, Ibupar, Mig, Ibuprofen, Modafen Grip, Metafen, Acatar Zatoki, Ibum Zatoki, Infex Zatoki, Nurofen Zatoki),
• piroksykamu (Piroxicam Jelfa, Flamexin), 
• ketoprofenu (Ketonal, Bi-Profenid, Febrofen, Profenid, Refastin),
• indometacyny (Metindol Retard), 
• naproksenu (Anapran, Apo-Napro, Naproxen Hasco, Pabo-Naproxen, Aleve, Nalgesin, Naxii),
• kwas mefenamowego (Mefacit), 
• flurbiprofenu (Strepsils Intensive, Ultravox Maxe),
• diklofenaku (Voltaren, Olfen, Diclac, Naklofen, DicloDuo),
• nabumetonu (Nabuton VP). [2]

Okazuje się na szczęście, że większość pacjentów z astmą aspirynową, dobrze reaguje na grupę leków przeciwzapalnych zwanych koksybami, a także na paracetamol, nimesulid i meloksykam w zwykle stosowanych dawkach [2] (czytaj także: Czy Apap i Paracetamol to te same leki? Nazwy międzynarodowe i handlowe).