Które leki są bezpieczne w trakcie karmienia piersią?

Klasyfikacja doktora Hale’a jest w tym momencie wiodącą skalą oceniającą ryzyko stosowania leków w czasie laktacji. Podział uwzględnia pięć grup leków (L1-L5), spośród których wyróżniamy substancje zgodne z karmieniem piersią (L1), prawdopodobnie zgodne z karmieniem piersią (L2-L3), potencjalnie niebezpieczne (L4) oraz niebezpieczne (L5). Inną klasyfikacją jest ta opracowana przez prof. Briggs’a [1, 2].

Choć wyżej wymienione klasyfikacje ryzyka laktacyjnego są nieocenioną pomocą w codziennej praktyce, kluczowe jest również rozważenie innych kwestii. Przede wszystkim, lek bezpieczny to taki, który nie przenika do krwiobiegu bądź wchłania się w niewielkim stopniu (np. symetykon, laktuloza). Warto podkreślić, że niektóre substancje przenikają do krwi matki, ale jednocześnie nie przedostają się do krążenia dziecka. Wśród takich leków wymieniamy np. te związki, które rozkładają się w żołądku. Co więcej, za leki zgodne z karmieniem piersią uważa się również substancje, które są stosowane w pediatrii.

Kobieta karmiąca powinna natomiast unikać preparatów w dużych dawkach (najczęściej z dopiskami “max”, “forte”), leków ulegających kumulacji w organizmie, hamujących laktację, a także postaci o przedłużonym działaniu (preparaty zawierające w nazwie akronimy np. SR, XL, LAR). Jednak pamiętajmy, że istnieją wyjątki od wymienionych reguł. Bywa, że stan zdrowia młodej mamy determinuje konieczność stosowania określonych leków, dla których brakuje bezpiecznych odpowiedników. W takiej sytuacji może okazać się konieczne przerwanie karmienia piersią, bądź zastosowanie długich przerw pomiędzy przyjmowaniem leku a karmieniem. Decyzję co do tego podejmuje lekarz prowadzący [1, 2].

Zinnat, Augmentin, Amotaks, Doumox, czyli beta-laktamy w trakcie karmienia piersią

Antybiotykoterapia w okresie laktacji jest – w większości przypadków – bezpieczna zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Wiele substancji jest bowiem odpowiednio przebadanych, przez co są wymieniane jako związki zgodne z karmieniem piersią. Takim przykładem są penicyliny, które ze względu na kwaśny odczyn osiągają niewielkie stężenie w mleku matki i są zaliczane do kategorii L1 (wg klasyfikacji dr. Hale’a), przykłady:

• penicylina benzylowa w postaci proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (Penicillinum Crystallisatum TZF);
• penicylina fenoksymetylowa w tabletkach i zawiesinie doustnej (Ospen 1000, Ospen 1500, Ospen 750)
• kloksacylina w postaci tabletek oraz proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (Syntarpen);
• amoksycylina w tabletkach, kapsułkach, a także proszku i granulacie do przygotowania zawiesiny doustnej (Amotaks, Amotaks Dis, Duomox, Ospamox, Hiconcil);
• amoksycylina + kwas klawulanowy w tabletkach, tabletkach do sporządzania zawiesiny doustnej/tabletkach ulegających rozpadowi w jamie ustnej, proszku do sporządzania zawiesiny doustnej, tabletkach do rozgryzania i żucia (Amoclan, Amoksiklav, Augmentin, Taromentin, Auglavin, Amylan, Augmentin MFF, Augmentin ES, Kesium);
• ampicylina w postaci proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (Ampicillin TZF)
• ampicylina + sulbaktam w postaci proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań i infuzji oraz w postaci tabletek (Unasyn);
• piperacylina + tazobaktam w postaci proszku do sporządzania roztworu do infuzji (Tazocin).

Za leki zgodne z karmieniem piersią (zaliczane do kat. L1) uznawane są również inne antybiotyki beta-laktamowe, czyli cefalosporyny, a wśród nich m.in.:

• cefadroksyl w postaci kapsułek, proszku i tabletek do przygotowania zawiesiny doustnej (Duracef);
• cefaklor w postaci granulatu do sporządzania zawiesiny doustnej oraz tabletek powlekanych o przedłużonym działaniu (Ceclor, Ceclor MR);
• cefuroksym w tabletkach, a także proszku i granulacie do sporządzania zawiesiny doustnej (Bioracef, Cefox, Ceroxim, Xorimax, Zamur, Zinnat, Zinoxx).

Zaznaczmy, że cefalosporyny są szeroko stosowane w pediatrii, dlatego też nie ma przesłanek co do tego, że niewielkie ilości tych antybiotyków obecne w mleku matki mogłyby okazać się niebezpieczne dla zdrowia dziecka [1, 2, 3, 4, 5, 6].

Antybiotyki makrolidowe a laktacja

Podczas gdy antybiotyki beta-laktamowe (penicyliny i cefalosporyny) działają bakteriobójczo, makrolidy wykazują działanie bakteriostatyczne (hamujące rozwój bakterii). Nie oznacza to bynajmniej, że wykazują słabsze działanie. Są zaliczane do tzw. leków z wyboru, zaraz po wymienionych wyżej penicylinach i cefalosporynach – stosuje się je np. w przypadku uczulenia na beta-laktamy.

Najstarszym znanym antybiotykiem makrolidowym jest erytromycyna, którą obecnie stosuje się głównie na skórę, błony śluzowe lub do oczu (Aknemycin, Cusi Erythromycin). Jest również dostępna w postaci doustnej (Erythromycinym TZF), jednak zalicza się ją do kategorii L3, czyli leków prawdopodobnie zgodnych z karmieniem piersią. Jej stosowanie może być obarczone ryzykiem wystąpienia przerostowego zwężenia odźwiernika żołądka u noworodków.

Makrolidem uważanym za bezpieczny w okresie laktacji jest azytromycyna znana wśród pacjentów jako “antybiotyk trzydniowy” (Sumamed, Azimycin, AzitroLEK, Azycyna, Azitrox). Choć w klasyfikacji dr. Hale’a figuruje w skali L2, jej stosowanie w okresie laktacji nie jest obarczone ryzykiem dla zdrowia dziecka (wg klasyfikacji prof. Briggs’a). Warto zaznaczyć, że azytromycyna to antybiotyk bezpieczny w pediatrii (w dawkach terapeutycznych). 

Innym antybiotykiem makrolidowym kompatybilnym z karmieniem piersią zarówno według dr. Hale’a, jak i prof. Briggsa jest klarytromycyna (Apiclar, Fromilid, Klabax, Klacid, Klarmin). Jej zastosowanie jest bardzo podobobne do erytromycyny (zakażenia bakteryjne dróg oddechowych, wrzody żołądka i dwunastnicy wywołane przez H. pylori) [1, 2, 3, 4, 7].

Jak przyjmować antybiotyk w czasie karmienia piersią?

Jeśli istnieje konieczność stosowania antybiotyku w czasie laktacji, należy zadbać o regularne zażywanie kolejnych dawek. Przykładowo, jeżeli kobieta karmiąca ma przyjmować 1 tabletkę antybiotyku dwukrotnie w ciągu doby, lek powinien być stosowany co 12 godzin, rano i wieczorem (np. o 8:00 i o 20:00). 

Co ważne, jeśli lekarz prowadzący nie zaleci przerwania karmienia piersią w trakcie przyjmowania antybiotyku, dawkę leku należy przyjąć zaraz po karmieniu dziecka (nigdy przed karmieniem!). Dzięki takiemu działaniu najwyższe stężenie leku we krwi zostanie osiągnięte w czasie najdłuższej przerwy w karmieniu, po czym zacznie stopniowo spadać. Ma to na celu wyeliminowanie lub zredukowanie potencjalnego ryzyka przedostania się substancji leczniczej do krwiobiegu dziecka. 

Pamiętajmy również, aby nie przerywać kuracji antybiotykiem nawet wtedy, gdy czujemy się lepiej. Unikamy w ten sposób wytworzenia się oporności danego szczepu bakterii na zażywaną substancję leczniczą [1, 2, 3].

Czy należy stosować probiotyk?

Każdy antybiotyk, jak sama nazwa wskazuje (anti – bios: przeciw życiu) niszczy nie tylko “złe” bakterie, ale również drobnoustroje pożyteczne i niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jelit. Aby uniknąć biegunki poantybiotykowej oraz problemów jelitowych należy w czasie antybiotykoterapii przyjmować probiotyk lub synbiotyk (probiotyk + prebiotyk). Preparat probiotyczny lub synbiotyczny zażywamy 1-2 razy dziennie, najczęściej 1-2 godziny po zastosowaniu dawki antybiotyku (istnieją wyjątki, np. Enterol) [8].