Amantadyna w leczeniu Covid-19, co wiemy, a czego jeszcze musimy się dowiedzieć

Wraz z wybuchem pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 i brakiem metod leczenia naukowcy i lekarze próbowali stosować znane w lecznictwie leki m.in. hydroksychlorochinę czy amantadynę. Zainteresowanie amantadyną wynikało z jej wcześniejszego stosowania w leczeniu infekcji wirusowych wywołanych wirusem grypy. Jednak stosowanie amantadyny w leczeniu infekcji spowodowanej wirusem SARS-CoV-2 nie było poparte badaniami naukowymi.

Nowe badania nad zastosowaniem amantadyny w Covid-19

Wyniki badań opublikowanych w „Communications Biology” pokazują, że amantadyna hamuje kanały jonowe wirusa, co może być przyczyną potencjalnie korzystnego działania amantadyny u pacjentów z COVID-19. Według badań amantadyna blokuje aktywność kanału jonowego białka E z SARS-CoV-2 tzw. wiroporyny.

„Wiroporyny są kodowane przez wirusa w celu regulacji funkcji komórki w tym przepuszczalności błony, transportu glikoprotein oraz zapewnienia homeostazy wapniowej. W trakcie prowadzonych badań zidentyfikowano 2 nowe wiroporyny koronawirusa ORF7b oraz ORF10 na które działa amantadyna”.-wyjaśnia na łamach portalu Leki.pl dr hab. n. med. Jarosław Woroń farmakolog kliniczny oraz kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Wydziału Lekarskiego UJ CM Kraków.

Dotychczasowe zastosowanie amantadyny

Ekspert zwraca uwagę na istotność podstawowego mechanizmu działania amantadyny, w kontekście jej zastosowania oraz bezpieczeństwa.

„Nie możemy zapominać jednak o podstawowym mechanizmie działania amantadyny oraz o jej profilu bezpieczeństwa, a elementy te często umykają w dyskusjach prowadzonych zarówno przez zwolenników, jak i przeciwników stosowania tego leku u pacjentów z objawowym zakażeniem wirusem SARS-CoV-2”.-mówi Woroń.

Amantadyna w leczeniu grypy

Amantadyna została opracowana w celu zwalczania infekcji wirusowych wywołanych wirusem grypy.

„Lek hamuje wczesne stadium replikacji wirusa, blokując pompę protonową wirusowego białka M2, a co za tym idzie, zatrzymuje usuwanie otoczki wirusa i unieczynnia nowo syntetyzowaną wirusową hemaglutyninę. Wpływ na późne etapy replikacji stwierdzono w badaniach  dla reprezentatywnych wirusów ptasiej grypy. Dane z badań reprezentatywnych szczepów wirusa grypy A wskazują, że amantadyna przypuszczalnie działa na uprzednio nieznane szczepy i mogłaby być stosowana we wczesnych stadiach epidemii, przed ogólną dostępnością szczepionki przeciw szczepowi wywołującemu epidemię”.-wyjaśnia dr hab. n. med. Jarosław Woroń.

Amantadyna wykazywała skuteczność wobec wirusa grypy typu A. Okazała się natomiast nieskuteczna wobec wirusa grypy typu B. Rosnąca oporność wirusów na ten lek sprawiła, że obecnie amantadyna nie jest wykorzystywana w leczeniu grypy.

Amantadyna a choroba Parkinsona

Aktualnie wskazaniem do stosowania leków zawierających amantadynę jest leczenie objawów choroby Parkinsona, takich jak sztywność, drżenie, hipokinezja lub akinezja. 

Dr hab. Woroń wyjaśnia mechanizm hamowania objawów parkinsonowskich: „Amantadyna zwiększa pozakomórkowe stężenie dopaminy poprzez nasilenie jej uwalniania w prążkowiu oraz poprzez blokowanie wychwytu zwrotnego przez neurony presynaptyczne. Jest antagonistą receptorów glutaminianowych podtypu N-metylo-D-asparaginianu (NMDA) jednak o małym powinowactwie. W stężeniach terapeutycznych amantadyna hamuje uwalnianie acetylocholiny za pośrednictwem receptorów NMDA i przez to wykazuje działanie antycholinergiczne. Nadaktywność neuroprzewodnictwa glutaminergicznego ma wpływ na powstawanie objawów parkinsonowskich, dlatego uważa się, że skuteczność kliniczna amantadyny jest wynikiem antagonizmu leku względem podtypu NMDA receptorów glutaminianowych”.

Bezpieczeństwo stosowania amantadyny

Zdaniem eksperta według danych pochodzących z monitorowania działań niepożądanych leków wynika, że u pacjentów chorujących na Covid-19 zapomniano o środkach ostrożności, jakie należy zachować podczas stosowania amantadyny.

„Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów ze współwystępującym  rozrostem gruczołu krokowego, jaskrą, stanami pobudzenia lub splątania, niewydolnością nerek, a także  zespołami majaczeniowymi lub egzogennymi psychozami w wywiadzie. Pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego muszą w trakcie leczenia pozostawać pod stałą kontrolą lekarską, a przed wdrożeniem leku należy wykonać badanie EKG z uwagi na ryzyko torsadogenności leku. Amantadyny nie można jednoczasowo stosować z lekami wydłużającymi odstęp QTc w zapisie EKG, z sympatykomimetykami oraz lekami o ośrodkowym działaniu antycholinergicznym”.- twierdzi ekspert.

Czy zaleca się stosowanie amantadyny w leczeniu Covid-19?

Autorzy badania proponują amantadynę jako tani i skuteczny lek na Covid-19. Warto zauważyć jednak, że opublikowane badania dotyczące zastosowania amantadyny w leczeniu Covid-19 są badaniami przedklinicznymi na poziomie molekularnym. A więc wyniki tych badań nie muszą się przekładać na skuteczność leczenia w badaniach klinicznych.

„Oczywiście badania eksperymentalne z zastosowaniem amantadyny poszerzają naszą wiedzę o tym leku. Nie mogą jednak automatycznie być zachętą do stosowania amantadyny u pacjentów z COVID-19, gdyż nadal nie mamy dowodu płynącego z kliniki co do skuteczności i bezpieczeństwa stosowania tego leku w tej szczególnej populacji pacjentów często z wielochorobowością oraz współwystępującymi czynnikami ryzyka, które mogą eskalować prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. Nie można wykluczyć, że w zgonach nadmiarowych mamy także udział irracjonalnej farmakoterapii”.-tłumaczy w portalu Leki.pl dr. hab. n. med. Jarosław Woroń.

Ekspert przypomina również o dwóch lekach, które zostały opracowane specjalnie w celu zwalczania infekcji wywołanej wirusem SARS-CoV-2 i niedługo będą dostępne w lecznictwie.

„Co więcej mówiąc o zastosowaniu amantadyny u pacjentów z COVID-19 w przewidywalnej czasowo przyszłości będziemy mieli do dyspozycji leki doustne o bardziej specyficznych w stosunku do wirusa SARS-CoV-2 mechanizmach działania w tym molnupirawir oraz Paxlovid, poczekajmy zatem czy amantadyna obroni się w konfrontacji z nimi. Na chwilę obecną nie można formułować zaleceń dotyczących stosowania amantadyny u pacjentów z COVID-19.”-twierdzi Jarosław Woroń.

Autorzy badania o amantadynie wprowadzili korektę

10 grudnia autorzy opublikowali korektę artykułu o amantadynie. Zmianie uległ m.in. tytuł, który zdaniem autorów w pierwotnej wersji nie odzwierciedlał głównych wniosków badania.

Pierwotnie tytuł brzmiał „Amantadyna ma potencjał w leczeniu COVID-19, ponieważ hamuje znane i nowe kanały jonowe kodowane przez SARS-CoV-2”. Zastąpiono go następującym tytułem „Amantadyna hamuje znane i nowe kanały jonowe kodowane przez SARS-CoV-2 in vitro.”

Poprawki zostały naniesione również w części abstraktu, uważając niektóre sformułowania za wprowadzające w błąd. Jedną ze zmian było usunięcie ostatniego zdania abstraktu „Proponujemy zatem amantadynę jako nowatorski, tani, łatwo dostępny i skuteczny sposób leczenia COVID-19.”

Źródło: https://www.nature.com/articles/s42003-021-02866-9