Zwyrodnienie wieloukładowe

Zwyrodnienie wieloukładowe, inaczej nazywane zanikiem wieloukładowym (MSA), jest rzadkim, zwyrodnieniowym zaburzeniem neurologicznym, które wpływa na mimowolne (autonomiczne) funkcje organizmu, w tym ciśnienie krwi, oddychanie, funkcjonowanie pęcherza moczowego i kontrolę motoryczną. Zanik wieloukładowy dzieli się na dwa typy: parkinsonowski i móżdżkowy. Typ zależy od objawów występujących w momencie postawienia diagnozy.

Przyczyną objawów zaniku wieloukładowego są zmiany zachodzące w tkance nerwowej. W przebiegu schorzenia dochodzi do postępującej utraty neuronów oraz oligodendrocytów, ubytki tych elementów tkanki nerwowej zastępowane są przez astrocyty – do ich patologii dochodzi w wielu różnych miejscach w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (m.in. w obrębie istoty czarnej, prążkowia, w jądrze ślinowym dolnym czy w móżdżku).

Nie są to jedyne zjawiska występujące w przebiegu zaniku wieloukładowego – w badaniu histopatologicznym tkanki nerwowej pacjenta cierpiącego na tę jednostkę możliwe jest stwierdzenie wewnątrzkomórkowych, srebrochłonnych wtrętów, a także zaobserwowanie zjawiska określanego jako glejoza.

Można wyróżnić dwie główne grupy objawów, które charakteryzują zanik wieloukładowy.

Do objawów pierwszego typu zaliczamy: sztywność, spowolnienie ruchowe oraz niestabilność postawy – są one charakterystyczne dla tak zwanego zespołu parkinsonowskiego (czyli podobnego do tego obserwowanego w chorobie Parkinsona). Spowolnienie ruchowe oraz zubożenie ruchowe są charakterystycznym objawem zaniku wieloukładowego.
Druga grupa objawów to zaburzenia występujące typowo przy uszkodzeniu móżdżku, na przykład zaburzenia mowy, brak koordynacji ruchów utrudniający chód, drżenie oraz oczopląs. Do tych objawów dołączają z czasem także zaburzenia oddawania moczu, stolca oraz zaburzenia erekcji.

W zaniku wieloukładowym często pojawia się niedociśnienie ortostatyczne, czyli nagły spadek ciśnienia po zmianie pozycji ciała z leżącej lub siedzącej na stojącą, które może prowadzić do omdleń i upadków.

Rozpoznanie zaniku wieloukładowego zwykle zostaje ustalone dopiero w zaawansowanym okresie choroby, najczęściej w toku weryfikacji diagnozy u pacjentów z wcześniej stwierdzoną chorobą Parkinsona.

Diagnostyka zaniku wieloukładowego opiera się na skrupulatnie przeprowadzonym wywiadzie z pacjentem oraz badaniu neurologicznym. Najpierw lekarz zapyta o charakter, czas trwania i nasilenie objawów, ich przebieg w czasie, choroby towarzyszące, przyjmowane leki. Następnie zbada pacjenta i przeprowadzi badanie neurologiczne. W następnej kolejności lekarz może zlecić badania obrazowe oraz inne badania dodatkowe.

W przypadku zaniku wieloukładowego nie jest znane skuteczne leczenie przyczynowe, a terapia polega na niwelowaniu uciążliwych objawów. Sposoby leczenia są uzależnione od rodzaju i stopnia nasilenia objawów.

Zazwyczaj stosuje się rehabilitację, ćwiczenia logopedyczne oraz profilaktykę spadków ciśnienia tętniczego krwi poprzez zalecenie picia większych ilości płynów, noszenie pończoch uciskowych i unikanie sytuacji mogących prowadzić do omdlenia (np. nagłego wstawania).

Jeśli głównymi objawami są sztywność i spowolnienie ruchowe, zazwyczaj stosuje się leczenie podobne jak w chorobie Parkinsona.

Przy zaburzeniach w oddawaniu moczu podaje się leki, takie jak oksybutynina. W rzadszych przypadkach, jeśli to nie pomaga, wprowadza się cewnik do pęcherza moczowego.

Nie istnieją metody zapobiegania wystąpieniu zaniku wieloukładowego.