Zwyrodnienie wielostawowe

Zwyrodnienie wielostawowe jest to stan zapalny pojawiający się w więcej niż jednym stawie. Do tej choroby dochodzi wtedy, gdy zużywa się ochronna chrząstka, która amortyzuje końce kości. Chociaż choroba zwyrodnieniowa może uszkodzić każdy staw, najczęściej dotyka ona stawów rąk, kolan, bioder i kręgosłupa.

Istnieje szereg czynników, które powodują zniszczenie chrząstki stawowej i prowadzą do wystąpienia choroby zwyrodnieniowej, na niektóre z nich mamy wpływ, na inne nie. Przyczyny pierwotne zwyrodnienia nie są poznane i nie mamy na nie wpływu. Mówi się o:
– skłonnościach genetycznych,
– złym składzie chemicznym mazi stawowej,
– niedostatecznym ukrwieniu stawów,
– wpływie różnych chorób, m.in. cukrzycy i zaburzeń hormonalnych zwłaszcza niedoczynności tarczycy.

Wpływu nie mamy również na wiek i płeć – wiadomo bowiem, że prawdopodobieństwo wystąpienia ChZS zwiększa się z wiekiem i wyższe jest u kobiet, szczególnie po menopauzie.
Natomiast niwelując poniższe czynniki, możemy zapobiec rozwojowi choroby lub opóźnić jej wystąpienie:
– nadwaga lub otyłość,
– osłabienie mięśni wokół stawu,
– czynniki zawodowe,
– zaburzenia budowy stawu.

Pierwsze objawy pojawiają się z reguły pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Mogą dotyczyć jednego, kilku lub (rzadziej) wielu stawów. Na początku objawy występują wyłącznie podczas ruchu, później mogą się pojawiać również w spoczynku i w nocy.

Powinny nas zaniepokoić wszelkiego rodzaju strzykania, trzaski, zgrzytania w stawach, a także silny ból przy obciążeniu, np. przy wchodzeniu po schodach, wstawaniu z krzesła, w czasie stania. Ale uszkodzenie chrząstki nie zawsze wiąże się z dolegliwościami (np. wielu sportowców nie odczuwa bólu), dlatego rozpoznanie zwyrodnienia stawów bywa postawione za późno. Charakterystyczne w przypadku zwyrodnienia stawów jest to, że na początku objawy występują wyłącznie podczas ruchu (ból startowy, sztywność startowa), później pojawiają również w spoczynku i w nocy oraz najczęściej dotyczą jednego lub kilku stawów, choć niektórzy pacjenci cierpią na ból wielostawowy.

Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie objawów i charakterystycznych zmian widocznych na zdjęciach radiologicznych – typowe nieprawidłowości to zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe, zagęszczenie kości położonej bezpośrednio pod chrząstką i wyrośla kostne (osteofity).

Czasem przydatne są inne badania takie jak USG stawów, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Badania laboratoryjne wykonuje się w przypadku podejrzenia innej choroby reumatologicznej oraz w celu określenia bezpieczeństwa stosowanych leków. W razie wystąpienia płynu w stawie lekarz może wykonać punkcję stawu i badanie płynu stawowego.

Celem leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów jest złagodzenie lub usunięcie dolegliwości i utrzymanie aktywnego trybu życia. Odpowiednie postępowanie często pozwala zapobiec niesprawności – kluczowa jest tu odpowiednia rehabilitacja i dbanie o dobrą kondycję fizyczną. W leczeniu wyróżnia się leczenie:
– niefarmakologiczne,
– farmakologiczne,
– operacyjne.

Leczenie niefarmakologiczne
Postępowanie niefarmakologiczne jest niezbędnym elementem leczenia, pozwala znacząco zmniejszyć objawy choroby i liczbę zażywanych leków. Do metod leczenia niefarmakologicznego zwyrodnieniowego zapalenia stawów zaliczamy:
– utrzymanie prawidłowej masy ciała,
– ćwiczenia fizyczne,
– odciążanie stawu,
– unieruchomienie,
– krioterapia (okłady z lodu),
– powierzchowne stosowanie ciepła,
– urządzenia pomagające w codziennych czynnościach,
– edukacja i wsparcie.

Leczenie farmakologiczne
Omówione powyżej metody postępowania są bardzo ważne i zapewniają utrzymanie jak najlepszej sprawności chorego. Czasami jednak konieczne jest zastosowanie leków w celu walki z bólem i zapaleniem. Do najczęściej stosowanych należą:
– paracetamol,
– niesteroidowe leki przeciwzapalne (podawane doustnie, domięśniowo lub miejscowo-zewnętrznie na skórę),
– opioidy.

Leczenie chirurgiczne
Zastosowanie leczenia chirurgicznego rozważa się w przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej, która znacznie ogranicza aktywność życiową, powoduje trudność w opanowaniu bólu i nie odpowiada na inne rodzaje leczenia (najlepiej zanim wystąpią jej późne powikłania, takie jak zanik mięśni lub zniekształcenie stawu). W przypadku choroby zwyrodnieniowej kolana lub biodra najczęściej zastępuje się chory staw sztuczną protezą (tzw. endoprotezoplastyka, aloplastyka stawu).

Aby spowolnić proces zwyrodnienia stawów:
– zrzuć zbędne kilogramy,
– dbaj o dobrą kondycję fizyczną, uprawiając sporty, które nie powodują dużych przeciążeń stawów, takie jak pływanie, bieganie (po miękkim podłożu i w odpowiednim obuwiu), jazda na rowerze.
– nie wykonuj czynności wywołujących ból stawów,
– oszczędzaj swoje stawy: unikaj noszenia ciężkich przedmiotów, chodzenia po nieregularnym podłożu, długotrwałego stania lub klęczenia,
– przystosuj otoczenie do swoich potrzeb (np. montując uchwyty ułatwiające wstawanie),
– stosuj się do zaleceń lekarza dotyczących poprawy funkcjonowania stawu (np. noś wkładki do butów, używaj stabilizatorów, kul lub innego zaopatrzenie zaopatrzenia ortopedycznego),
– wykonuj zalecone ćwiczenia rehabilitacyjne.