Zespół Raynauda

Zespół Raynauda to idiopatyczne zaburzenie naczyniowe charakteryzujące się atakami niedokrwienia palców rąk, stóp, uszu lub nosa, połączonymi z bólem i bladością. Osoby z tym zaburzeniem mają ataki, które występują podczas ekspozycji na niskie temperatury lub stres i powodują zwężenie naczyń krwionośnych. Kiedy tak się dzieje, krew nie może dotrzeć do powierzchni skóry, a dotknięte obszary stają się białe i niebieskie. Kiedy przepływ krwi powraca, skóra staje się czerwona i pulsuje lub mrowieje. W ciężkich przypadkach utrata przepływu krwi może powodować owrzodzenia lub obumieranie tkanek.

Nagły skurcz drobnych naczyń krwionośnych jest podstawową przyczyną dolegliwości. Zespół Raynauda to wtórne zaburzenie, które występuje w przebiegu wielu chorób. Objawy mogą zostać sprowokowane przez takie współistniejące choroby jak miażdżycę, nadpłytkowość, boreliozę, WZW B i C, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, krioglobulinemię, zespół cieśni nadgarstka. Zespół może również wystąpić w następstwie przyjmowania niektórych leków (estrogeny, interferon alfa, cyklosporynę) oraz narażenia zawodowego (choroba wibracyjna, przewlekłe narażenie na zimno).

Objawy zespołu Raynauda obejmują:
– gwałtowne zblednięcie opuszków lub całych palców;
– niedokrwienie oraz mrowienie, drętwienie i ból;
– zmiana koloru na fioletowy, a na koniec czerwony;
– uczucie chłodu palców;
– owrzodzenia, blizny, a nawet martwica palców.

Dodatkowo występują objawy charakterystyczne dla choroby współistniejącej.

Rozpoznanie opiera się na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu lekarskiego z pacjentem, oceny objawów klinicznych oraz badań fizykalnych. Oceniane jest zabarwienie skóry dłoni i palców, reakcja skóry i napływ krwi po jej uciśnięciu, obecność blizn, owrzodzeń, obrzęków, wykwitów czy stwardnienia skóry. Wykonywany jest test Allena, kapilaroskopia, próby prowokacyjne, badania laboratoryjne krwi, pomiar różnicy ciśnienia skurczowego na obu tętnicach ramiennych oraz badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, USG dopplerowskie naczyń).

Postępowanie terapeutyczne w przypadku wtórnego zespołu Raynauda polega przede wszystkim na odpowiedniej terapii choroby podstawowej. Leczenie samego objawu Raynauda polega na wprowadzeniu odpowiedniej farmakoterapii, fizjoterapii oraz redukcji czynników nasilających dolegliwość. W ciężkich przypadkach stosowane są leki zwiększające objętość oraz przepływ krwi przez drobne naczynia krwionośne. Niekiedy konieczny może być także zabieg sympatektomii, który prowadzi do zablokowania przewodzenia nerwów współczulnych.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu Raynauda należy dbać o zdrowy tryb życia oraz odpowiednie leczenie chorób podstawowych. Dodatkowo należy unikać palenia papierosów, spożywania napojów z kofeiną, czynników wywołujących napady (stresu, zimna) oraz ograniczyć przyjmowania niektórych środków leczniczych (efedryna, doustne środki antykoncepcyjne).