Zaparcia

Zaparcie jest to zaburzenie charakteryzujące się nieregularnym i rzadkim lub utrudnionym wypróżnianiem. Zaparcia mogą być związane z różnymi przyczynami, w tym z niskim spożyciem błonnika pokarmowego, zaburzeniami emocjonalnymi lub nerwowymi, zaburzeniami ogólnoustrojowymi i strukturalnymi, działaniami niepożądanymi leków i infekcjami. Podczas zaparcia stolec staje się twardy, suchy i trudny do oddania, a wypróżnienia mogą być niepełne i bolesne.

Przyczyny zaparcia:
– zaparcie czynnościowe – najczęstsza przyczyna przewlekłego zaparcia, nie stwierdza się choroby organicznej,
– zespół jelita drażliwego, postać z zaparciem
– leki – przeciwbólowe (opioidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne), przeciwcholinergiczne, przeciwdepresyjne (np. amitryptylina), przeciwdrgawkowe (np. karbamazepina), przeciwparkinsonowskie (o działaniu dopaminergicznym), zawierające wapń lub glin, preparaty żelaza, przeciwnadciśnieniowe (diuretyki, klonidyna, β-blokery, blokery kanału wapniowego), antagoniści receptora 5-HT3, środki antykoncepcyjne,
– choroby okrężnicy – uchyłkowatość, rak i inne nowotwory, zwężenia w przebiegu różnych zapaleń (choroba Leśniowskiego i Crohna, zapalenie niedokrwienne, gruźlica), przepuklina, skręt,
– choroby odbytu i odbytnicy: zwężenie odbytu, rak,
guzki krwawnicze, szczelina odbytu, wypadanie odbytnicy, uchyłek odbytnicy,
– choroby miednicy mniejszej – guzy jajnika i macicy,
endometrioza,
– choroby obwodowego układu nerwowego – choroba Hirschsprunga, choroba Chagasa, neuropatia autonomiczna (np. cukrzycowa), rzekoma niedrożność jelit,
– choroby ośrodkowego układu nerwowego – choroby naczyniowe mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, uszkodzenia pourazowe mózgu lub rdzenia kręgowego, guzy rdzenia kręgowego
– choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych i metaboliczne – cukrzyca, niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki, guz chromochłonny, porfiria, mocznica, nadczynność przytarczyc, hiperkalcemia, hipokaliemia,
– ciąża,
– choroby psychiczne – depresja, jadłowstręt psychiczny,
– choroby tkanki łącznej – twardzina układowa, zapalenie skórno-mięśniowe.

Wśród objawów, które towarzyszą zaparciom, najczęściej wyróżniamy:
– wydalanie twardego kału, któremu towarzyszy ból,
– mdłości,
– wzdęcia,
– brak apetytu,
– zawroty głowy,
– odbijanie,
– uczucie pełności (spowodowane gazami nagromadzonymi w jelicie, które nie mogą wydostać się na zewnątrz, gdyż w jelicie zalega stolec),
– stolec z niewielkim śluzem (z powodu podrażnienia błony śluzowej jelita),
– uczucie rozpierania w nad- i śródbrzuszu,
– gorączkę jako objaw towarzyszący,
– utratę masy ciała,
– krew w kale,
– anemię,
– nocne bóle brzucha.

Lekarz najpierw zbierze wywiad dotyczący okoliczności pojawienia się zaparcia, wyglądu stolca i objawów towarzyszących. Często zaparcia są spowodowane przyjmowanymi lekami, dlatego należy się przygotować na podanie tych informacji (np. spisać je sobie przed wizytą na kartce). Następnie zleci odpowiednie badania dodatkowe lub zaproponuje postępowanie w zależności od podejrzewanej przyczyny (np. odstawienie leków lub modyfikacje dietetyczne).

Badania dodatkowe, które można zlecić to przede wszystkim:
– badania laboratoryjne
– badania radiologiczne (wlew, czas pasażu znaczników przez jelito)
– badania endoskopowe jelita grubego (kolonoskopia).

Leczenie zaparcia jest zależne od przyczyny. W dużej części przypadków wystarczy modyfikacja diety, wprowadzenie aktywności fizycznej i odpowiednich nawyków związanych z oddawaniem stolca lub odstawienie leków, które powodują zaparcia. Z uwagi na to, że zaparcie może być skutkiem wielu chorób, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego.

Podstawową rzeczą jest zwiększenie spożycia błonnika do 40-50 g dziennie oraz wypijanie 2,5–3 l płynów, najlepiej wody. Dobrze działa również wypijanie szklanki ciepłej wody rano, na czczo. Dieta powinna zawierać: pieczywo żytnie, grube kasze, makaron razowy, brązowy ryż, otręby pszenne, siemię lniane.