Zaburzenie stresowe pourazowe

Zespół stresu pourazowego (PTSD) to klasa zaburzeń stresu traumatycznego z objawami, które trwają dłużej niż jeden miesiąc. Istnieją różne formy zespołu stresu pourazowego, w zależności od czasu wystąpienia i czasu trwania tych objawów. W postaci ostrej czas trwania objawów wynosi od 1 do 3 miesięcy. W postaci przewlekłej objawy trwają dłużej niż 3 miesiące. W przypadku opóźnionego początku objawy rozwijają się ponad 6 miesięcy po wydarzeniu traumatycznym.

Zaburzenie to jest poprzedzone doświadczeniem silnego strachu lub przerażenia podczas kontaktu z traumatycznym, szczególnie zagrażającym życiu wydarzeniem, takim jak wojna, brutalna napaść czy klęska żywiołowa. Zaburzenie charakteryzuje się natrętnie powracającymi myślami lub obrazami traumatycznego wydarzenia, unikaniem wszystkiego, co kojarzy się z tym wydarzeniem i zmniejszoną reaktywnością emocjonalną.

Wydarzenia, które mogą przyczynić się do rozwoju zaburzenia zwanego PTSD to m.in.:
– bycie ofiarą:
– uwięzienie;
– bycie zakładnikiem;
– bycie świadkiem traumatycznego wydarzenia;
– nagła śmierć (naturalna, morderstwo, samobójstwo) kogoś bliskiego;
– udział w walkach wojennych lub przebywanie na terenie działań wojennych.

Ryzyko wystąpienia PTSD jest większe u osób:
– płci żeńskiej – zazwyczaj wyższy niż w przypadku mężczyzn stopień emocjonalności kobiet sprawia, że częściej rozwijają one zaburzenia lękowe po przeżyciu traumy;
– bardzo młodych i w wieku 40–60 lat;
– uzależnionych od różnego typu środków psychoaktywnych;
– doświadczonych wcześniejszymi trudnymi przeżyciami;
– wychowywanych w dysfunkcyjnej rodzinie;
– słabiej wykształconych;
– cierpiących z powodu zaburzeń osobowości;
– nieotrzymujących wsparcia ze strony otoczenia.

Na syndrom pourazowy składa się szereg objawów, zarówno psychiczno-emocjonalnych, jak i fizycznych, które pojawiają się bezpośrednio po doświadczeniu traumatycznego zdarzenia lub po kilku tygodniach od niego.

Wśród najczęstszych objawów zespołu stresu pourazowego można wyróżnić:
– reminiscencje (flashbacks) – niezwykle żywe i intensywne wspomnienia dotyczące przebiegu traumatycznego zdarzenia, które pojawiają się niezależnie od woli;
– koszmary senne związane z traumatyczną sytuacją;
– anhedonię – niezdolność do odczuwania przyjemności;
– izolowanie się od otoczenia;
– przygnębienie;
– unikanie sytuacji mogących budzić wspomnienia związane z sytuacją, która spowodowała PTSD;
– myśli samobójcze;
– wybuchy gniewu;
– reakcje nieadekwatne do sytuacji.

W celu jego stwierdzenia, w ciągu 6 miesięcy od traumatycznego wydarzenia, spełnione muszą zostać wszystkie poniższe kryteria:
– narażenie na traumatyczną sytuację, czyli wydarzenie, które u prawie każdego człowieka spowodowałoby duże cierpienie;
– uporczywe wspominanie traumatycznego wydarzenia pod postacią reminiscencji lub koszmarnych snów albo doświadczanie znacznie gorszego samopoczucia w przypadku sytuacji przypominających traumatyczne wydarzenie;
– unikanie sytuacji kojarzących się z traumą;
– niezdolność do przypomnienia sobie ważnych elementów stresującego zdarzenia albo występowanie przynajmniej dwóch z następujących objawów: problemy ze snem, wybuchy gniewu, problemy z koncentracją, duża czujność, wzmożona reakcja na bodźce.

Leczenie zespołu stresu pourazowego powinno opierać się na terapii ekspozycyjnej. Szczególnie dobre efekty przynosi terapia przedłużonej ekspozycji oraz terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie. W cięższych przypadkach lub gdy syndromowi pourazowemu towarzyszy depresja należy włączyć leki na depresję (antydepresanty) z grupy SSRI (selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny).

Nie ma skutecznej metody zapobiegania występowaniu PTSD. Ważną rolę odgrywa psychoterapia, wsparcie.