Tularemia

Tularemia, nazywana inaczej „gorączką zajęczą”, jest chorobą ludzi i zwierząt, wywoływaną przez bakterie Francisella tularensis. Szczególnie wrażliwe na zakażenie są króliki, zające oraz gryzonie, ale chorują również koty domowe.

Do zakażenia ludzi dochodzi poprzez ukąszenia kleszczy oraz much jelenich, przez kontakt skóry z zakażonym zwierzęciem, spożycie skażonej wody, ekspozycję zawodową (np. w laboratorium), inhalację zanieczyszczonego kurzu lub aerozolu. Osobnym potencjalnym sposobem ekspozycji jest bioterroryzm ze względu na małą liczbę (10-50) bakterii konieczną do wywołania choroby. Bakterie mogą wnikać do organizmu człowieka przez skórę, oczy, jamę ustną lub płuca.

Objawy tularemii pojawiają się zwykle 3-5 dni po wniknięciu bakterii do organizmu. Tularemii zawsze towarzyszy gorączka, często o nagłym początku, z towarzyszącymi dreszczami, bólem głowy, biegunką, wymiotami, bólami mięśniowymi i stawowymi. U chorych na skórze może pojawiać się plamista lub plamisto-grudkowa wysypka. Pozostałe objawy choroby mogą być różne, w zależności od drogi wniknięcia bakterii do organizmu człowieka:

– w przypadku ukąszenia przez kleszcze lub muchy jelenie rozwija się postać wrzodziejąco-gruczołowa, lub gruczołowa tularemii;
– w przypadku dostania się bakterii do skóry człowieka (np. podczas dotykania martwego zwierzęcia) rozwija się postać gruczołowa, wrzodziejąco-gruczołowa lub oczno-gruczołowa tularemii;
– po spożyciu niedogotowanego mięsa chorego zwierzęcia lub zanieczyszczonej wody rozwija się postać ustno-gardłowa tularemii;
– inhalacja kurzu lub aerozoli zanieczyszczonych bakteriami Francisella tularensis może spowodować rozwinięcie się tularemii płucnej, która jest jedną z najcięższych postaci choroby. Może ona być również powikłaniem nieleczonych, innych form tularemii.

Tularemia jest chorobą trudną do rozpoznania. Występuje bardzo rzadko, a jej nieswoiste objawy z łatwością mogą zostać przypisane innym, częściej występującym schorzeniom. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby poinformować lekarza o ewentualnych ukąszeniach kleszczy czy much lub bezpośrednim kontakcie z martwymi i chorymi zwierzętami. W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się badania krwi oraz posiewy mikrobiologiczne. Materiałem do badań mikrobiologicznych mogą być wymazy ze zmian skórnych, aspiraty z węzłów chłonnych lub plwocina. W przypadku podejrzenia tularemii należy powiadomić o tym fakcie laboratorium, co wiąże się z wdrożeniem specjalnych procedur związanych z bezpieczeństwem. Wyhodowanie Francisella tularensis z materiału biologicznego ostatecznie potwierdza rozpoznanie.

Leczenie tularemii polega głównie na celowanej antybiotykoterapii (streptomycyna), skutecznej wobec bakterii wywołujących. Prowadzi to do eliminacji drobnoustrojów z organizmu chorego. Terapia taka trwa przeważnie około 2–3 tygodnie. Zwykle jest to choroba w pełni wyleczalna, śmiertelność przy stosowaniu antybiotykoterapii to około 1–3%.

Sposoby zapobiegania tularemii obejmują stosowanie repelentów przeciw insektom zawierających 20-30% DEET, noszenie odpowiedniej odzieży w czasie pobytu w lesie (długie nogawki i rękawy), szybkie usuwanie kleszczy, unikanie spożywania nieoczyszczonej wody z naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednią obróbkę cieplną mięsa przed spożyciem, niedotykanie chorych lub martwych zwierząt, używanie rękawic podczas dotykania królików, piżmaków, piesków preriowych i innych zwierząt, stosowanie masek w sytuacjach niosących zagrożenie inhalacji bakterii do układu oddechowego (np. przy sprzątaniu miejsc, w których mogą przebywać gryzonie).