Szpiczak mnogi

Szpiczak mnogi jest to nowotwór wywodzący się z komórek plazmatycznych szpiku kostnego, charakteryzujący się obecnością białka monoklonalnego w surowicy i destrukcją szkieletu ze zmianami osteolitycznymi, złamaniami patologicznymi, bólem kości, hiperkalcemią i niedokrwistością.

Szpiczak mnogi jest częstszy wśród mężczyzn. Przyczyny jego powstania pozostają niewyjaśnione, ma to być może związek z różnicami hormonalnymi i związane jest z ekspozycją środowiskową w pracy.
Ogromna różnorodność czynników środowiskowych i uwarunkowań genetycznych uniemożliwia dokładne ustalenia w tym względzie. Zakażenia, szczególnie wirusowe, rozpatrywano jako potencjalną przyczynę choroby. Część badań wiązała wystąpienie choroby z zakażeniami wirusami HIV, WZW, opryszczki (HHV-8), EBV i nowo pojawiającymi się wirusami, np. zmutowanym wirusem cytomegalii (CMV). Znaczenie tych zakażeń pozostaje jednak wciąż przedmiotem badań naukowych. Szpiczak mnogi jest najprawdopodobniej wywoływany działaniem kilku różnych czynników u danej osoby.

Objawy szpiczaka są mało charakterystyczne — łatwo pomylić je z przeziębieniem. Na początku mogą to być stany podgorączkowe, nieuzasadnione chudnięcie, brak apetytu, nocne poty czy nawracające zakażenia. Występują też bóle kości, dość często w okolicy lędźwiowej, uporczywe bóle głowy (mylone z migrenowymi), uczucie ciągłego zmęczenia oraz ogólne osłabienie. Z czasem pojawia się coraz więcej symptomów pozornie niemających ze sobą związku.

Postępujące niszczenie kości sprzyja złamaniom (także tym samoistnym). W procesie degradacji kości następuje uwalnianie wapnia, który przedostaje się do krwi. Może to w konsekwencji prowadzić do zaburzeń w pracy mózgu i serca. W wyniku upośledzenia liczby i aktywności komórek produkujących erytrocyty pojawia się niedokrwistość.

Natomiast w narządach wewnętrznych, np. w nerkach, gromadzą się nierozpuszczalne białka, które upośledzają ich pracę. Ponieważ dolegliwości dotyczą różnych narządów, chorzy na szpiczaka szukają pomocy u wielu lekarzy – internistów, ortopedów, reumatologów.

Przy podejrzeniu szpiczaka mnogiego należy wykonać szereg badań celem ustalenia ostatecznej diagnozy, określenia aktywności i zaawansowania choroby:

1. Biopsja szpiku kostnego — wykonuje się również specjalne badania celem ustalenia prognozy w chorobie (badania cytogenetyczne, immunologiczne, wykrywanie amyloidu), jako pojedyncze badanie umożliwia ustalenie odsetka komórek nowotworowych w szpiku kostnym.

2. Badania krwi: morfologia krwi, badania biochemiczne, badania białek krwi pozwalają na ocenę stopnia nasilenia anemii, ocenę ilości leukocytów oraz ocenę ilości płytek krwi.

3. Badanie moczu celem oceny funkcji nerek.

4. Badania kości: radiologiczne (RTG), rezonans magnetyczny (MRI), tomografia komputerowa (TK).

Wybór sposobu leczenia uwzględnia stan sprawności ogólnej i choroby współistniejące pacjenta oraz spodziewaną toksyczność proponowanych schematów leczenia.
W przypadku rozpoznania odosobnionego plazmocytowego guza kostnego lub pozakostnego leczeniem z wyboru jest radioterapia, lub operacja. Wskazaniami do leczenia systemowego (czyli chemioterapii i podawania nowych leków ukierunkowanych molekularnie) jest rozpoznanie objawowego szpiczaka plazmocytowego. Podstawowym kryterium, od którego uzależniony jest rodzaj leczenia, jest możliwość przeszczepienia szpiku kostnego. Jeżeli przeszczepienie szpiku kostnego jest możliwe, chorego poddaje się chemioterapii z użyciem bardzo dużych dawek leków, a następnie przeszczepia się krwiotwórcze komórki macierzyste, pobrane wcześniej od dawcy.

Nie opracowano sposobu, który umożliwiłby uniknięcie zachorowania na szpiczaka mnogiego. Kluczową rolę odgrywa wczesne wykrycie choroby i podjęcie leczenia.