Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Występuje u 10-15% osób chorych na cukrzycę. Określa się ją jako owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy, której mogą towarzyszyć cechy neuropatii bądź niedokrwienia. W zależności od czynnika etiologicznego wyróżniamy trzy postacie stopy cukrzycowej: neuropatyczną, niedokrwienną lub mieszaną.

Do najczęstszych przyczyn, które powodują powstanie stopy cukrzycowej, można zaliczyć między innymi:
– niedokrwienie stopy;
– mikrourazy spowodowane na przykład przez niedostosowane obuwie, zbyt niską temperaturę (są to tzw. uszkodzenia termiczne), a nawet infekcje powstałe w wyniku zabiegów kosmetycznych wykonanych z użyciem niezdezynfekowanego sprzętu;
– wysoki poziom zawartości cukru we krwi;
– nieleczenie cukrzycy przez dłuższy czas.

Objawy stopy cukrzycowej zależą od historii samej cukrzycy, przede wszystkim jednak od czynników przyczynowych.

Pierwszymi objawami stopy cukrzycowej mogą być zaburzenia czucia wibracji, dotyku, nacisku, bólu, temperatury, drętwienie, mrowienie, pieczenie, palenie, szarpanie, bóle, skurcze, przeczulica. Najbardziej brzemienny w skutki jest brak czucia – pacjent bowiem nie rejestruje zbyt ciepłej wody lub grzejnika, zbyt ciasnych butów, otarć, nie czuje, kiedy dozna urazu mechanicznego i to właśnie najczęściej doprowadza do owrzodzeń.

Wynikiem uszkodzenia neuronów ruchowych są: osłabienie siły mięśniowej i zaniki mięśni, zaburzenia „geometrii” stopy, ograniczona ruchomość w stawach, przewaga zginaczy nad prostownikami, co doprowadza do nadmiernego wygięcia grzbietowego i zwiększonego nacisku na przodostopie i palców młoteczkowatych. Osłabione też są odruchy skokowe i kolanowe.

Istotne w diagnozie jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem na temat choroby i występujących objawów, a także badanie fizyczne. Badanie kliniczne, którego celem jest ocena kończyny dolnej osoby chorującej na cukrzycę, powinno zawierać:
– ocenę anatomii stopy – kształt stopy, ruchomość itp.;
– ocenę koloru, temperatury skóry na kończynie;
– ocenę obecności zgrubień, modzeli, owrzodzeń;
– ocenę stanu paznokci, owłosienia.
Lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań specjalistycznych.

Leczenie stopy cukrzycowej powinno być kompleksowe i obejmować kilka różnych aspektów, dlatego muszą je prowadzić specjaliści z różnych dziedzin: diabetolog, chirurg, chirurg naczyniowy i ortopeda. Takie leczenie obejmuje:
– wyrównanie metaboliczne cukrzycy poprzez modyfikację diety i leczenie mające na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi;
– leczenie zaburzeń lipidowych;
– zaprzestanie palenia tytoniu;
– w przypadku stopy dużego ryzyka dobór odpowiedniego obuwia lub wkładek ortopedycznych;
– chirurgiczne opracowanie owrzodzenia
– leczenie zakażonych owrzodzeń — antybiotykoterapia (doustna lub dożylna) i miejscowe stosowanie odpowiednich opatrunków;
– odciążenie kończyny — poruszanie się o kulach lub na wózku inwalidzkim;
– w przypadku dużych ubytków skóry po oczyszczeniu owrzodzenia ewentualne przeszczepienie skóry.

Profilaktyka jest zalecana wśród cukrzyków. Ważne są regularne wizyty kontrolne, podczas których sprawdzane jest czucie w stopie. W przypadku stwierdzenia problemów w tym zakresie podejmowane są szybkie działania. Warto zadbać także o odpowiednie obuwie, które nie spowoduje otarć oraz ucisku (rany na stopach zwiększają ryzyko pojawienia się stopy cukrzycowej), oraz prawidłowa higiena stóp i paznokci.