Rogowacenie związane z promieniowaniem słonecznym (actinic keratosis)

Rogowacenie związane z promieniowaniem słonecznym (actinic keratosis) to szorstka, łuszcząca się plama na skórze, która powstaje w wyniku wieloletniej ekspozycji na słońce. Często występuje na twarzy, ustach, uszach, przedramionach, skórze głowy, szyi lub grzbietach rąk.

Rogowacenie słoneczne, a właściwie wszystkie stany przednowotworowe skóry są związane z procesem jej starzenia się. Mają na to wpływ dwa podstawowe czynniki – środowiskowe (przede wszystkim promieniowanie UV; tzw. starzenie zewnątrzpochodne) i genetyczne (tzw. starzenie wewnątrzpochodne).

Przyczyną większości przypadków rogowacenia słonecznego jest nadmierna ekspozycja na słońce, a uszkodzenia powstałe w wyniku promieniowania UV się kumulują. Powodują one powstawanie zmian bezpośrednio w DNA komórek. Promieniowanie UVB prowadzi do uszkodzenia genu hamującego nadmierne namnażanie się komórek. W związku z tym zaczynają one wzrastać w niekontrolowany sposób, na skutek czego na powierzchni skóry gromadzą się złuszczone komórki naskórka, a skóra po długotrwałych i częstych ekspozycjach na słońce nie ma czasu się zregenerować.

Innym czynnikiem wywołującym rogowacenie słoneczne może być długotrwała ekspozycja na promieniowanie rentgenowskie lub niektóre chemikalia przemysłowe.

Rogowacenie słoneczne ma postać łuszczącego nawarstwienia rogowego. Początkowo zmiany są niewielkie, bardziej wyczuwalne niż widoczne, rozwijają się powoli oraz mogą się pojawiać i zanikać.

W późniejszym etapie w zmienionych miejscach skóra łuszczy się i jest sucha, może mieć czerwone, różowe, szarożółte lub brązowe zabarwienie, być przebarwiona i odbarwiona, mało sprężysta i często pokryta głębokimi zmarszczkami, a także zgrubiała przez nadmierną ekspozycję na promieniowanie bądź ścieńczała na skutek zmian starczych.

Pojawiające się zmiany mogą być płaskie lub nieco wypukłe, czasami mają nierówną powierzchnię i zazwyczaj średnicę kilku milimetrów. Przede wszystkim występują liczne zrogowacenia, rzadko pojedyncze ogniska. Przylegają one ściśle do skóry, a gdy dojdzie do uszkodzenia ich powierzchni (np. na skutek zdrapania), odkryta warstwa skóry jest różowa, lekko krwawiąca lub sącząca.

Lekarz jest w stanie stwierdzić rogowacenie słoneczne na podstawie badania przedmiotowego i wywiadu z pacjentem. Zmiany najczęściej pojawiają się na nieowłosionej skórze głowy, twarzy, ustach, grzbietach dłoni i przedramionach lub innych częściach ciała często narażonych na działanie słońca. Często widzi się liczne rogowacenia, ponieważ rzadko występuje pojedyncza zmiana.

W zależności od charakteru zmian, wieku i stanu zdrowia dostępne są różne metody leczenia:
– bezpośrednie usunięcie widocznych ognisk – krioterapia płynnym azotem (najczęściej stosowana), elektrokoagulacja, laser lub chirurgia;
– tzw. terapia pola, w której leczy się widoczne zmiany i obszar między nimi – stosuje się preparaty zawierające retinoidy, fluorouracyl, imikwimod lub dikolfenak, które zmiękczają zrogowaciałe zmiany, wspomagając naturalny proces rogowacenia skóry oraz terapię fotodynamiczną.
Gdy zmiany są dyskretne (I stopnia) i nie występują zaburzenia odporności lub nie ma miejsca na leczenie immunosupresyjne, zazwyczaj zalecana jest obserwacja, nawilżenie, stosowanie preparatów ochronnych z filtrem i okresowe kontrole u lekarza. W przypadku zmian o charakterze nowotworowym usuwa się je chirurgicznie lub wymraża ciekłym azotem.

Najlepszym sposobem zapobiegania rogowaceniu słonecznemu jest ochrona przed słońcem. Oto niektóre nawyki, które w tym pomagają.

– Należy unikać opalania i nigdy nie używać łóżek opalających promieniami UV.
– Używać odzieży z długimi rękawami, kapelusza z szerokim rondem i okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV.
– Codziennie używać kremów do opalania z filtrem o szerokim spektrum (UVA / UVB) z SPF 15 lub wyższym. W czasie aktywności na świeżym powietrzu stosować wodoodporne, o szerokim spektrum (UVA / UVB), kremy ​​do opalania z SPF 30 lub wyższym.
– Stosować krem z filtrem przeciwsłonecznym na całe ciało, 30 minut przed wyjściem na zewnątrz. Zastosować ponownie co dwie godziny, po kąpieli lub po nadmiernym poceniu.
– Trzymać noworodki z dala od słońca. Filtry przeciwsłoneczne powinny być stosowane u dzieci w wieku powyżej sześciu miesięcy.
– Co miesiąc zbadać skórę od głowy do stóp.
– Co roku wizyta u dermatologa w celu zbadania skóry.