Rak gruczołu krokowego

Rak gruczołu krokowego to nowotwór złośliwy, który rozwija się w gruczole krokowym u mężczyzn. Jest to najczęstszy nowotwór złośliwy u mężczyzn, ale wczesne jego wykrycie zwiększa szanse na wyleczenie.

Dokładne przyczyny rozwoju raka gruczołu krokowego nie są znane. Wiadomo, że występowanie tego rodzaju nowotworu wiąże się przede wszystkim ze starszym wiekiem oraz czynnikami genetycznymi (np. w rodzinach, w których występuje mutacja genu BRCA)

Istnieją jednak czynniki ryzyka, przy których zaistnieniu zwiększa się prawdopodobieństwo zapadnięcia na tę chorobę. Należą do nich między innymi palenie tytoniu, nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu.

Rak gruczołu krokowego zwykle przez długi czas rozwija się w sposób bezobjawowy albo powoduje jedynie nieznaczne objawy przypominające dolegliwości typowe dla łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (częste oddawanie moczu, konieczność przerywania snu w celu oddania moczu, trudna do opanowania konieczność pilnego oddania moczu, uczucie niepełnego wypróżnienia po oddaniu moczu oraz oddawanie moczu wąskim strumieniem). Czasem do objawów dołącza się krwinkomocz.

W miarę powiększania się guza może dochodzić do zastoju moczu w pęcherzu, a następnie nawet do wodonercza i niewydolności nerek.

W przypadkach zaawansowanych do najczęściej występujących objawów należą dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa lędźwiowego (w dolnej części pleców – zwykle są wynikiem przerzutów w tej części kręgosłupa), objawy ucisku rdzenia kręgowego, postępująca utrata masy ciała, narastające objawy związane z oddawaniem moczu (wymienione wyżej) oraz inne dolegliwości.

Do podstawowych badań stosowanych w diagnostyce raka gruczołu krokowego należy ocena stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) – u większości chorych stężenie tej substancji jest zwiększone.

W diagnostyce stosuje się ultrasonografię przezodbytniczą (TRUS) – za pomocą tej metody można zobrazować wewnętrzną budowę gruczołu i uwidocznić ewentualne guzy w poszczególnych częściach gruczołu (rak typowo umiejscowiony jest w tzw. strefie obwodowej gruczołu).

Posługując się ultrasonografią przezodbytniczą, można precyzyjnie wybrać miejsce, z którego należy pobrać wycinek za pomocą biopsji przezodbytniczej. W ten sposób uzyskuje się fragment tkanki guza, który zostaje skierowany do oceny mikroskopowej – na tej podstawie ustala się ostateczne rozpoznanie raka gruczołu krokowego. Aby precyzyjnie ustalić charakter danego raka, lekarze posługują się skalą oceny złośliwości histologicznej – tzw. skalą Gleasona. Wynik w tej skali u danego chorego jest jednym z najważniejszych czynników pomagających lekarzom dobrać najlepszą terapię.

Wybór metody leczenia uzależniony jest od wielu czynników: stopnia zaawansowania choroby, oceny ryzyka (na podstawie stężenia PSA oraz wartości w skali Gleasona), wieku chorego i spodziewanego czasu przeżycia.

Można wyodrębnić trzy główne sposoby leczenia tego nowotworu: operację (wycięcie gruczołu krokowego), radioterapię oraz leczenie systemowe (terapię hormonalną lub klasyczną chemioterapię).

Operację stosuje się przede wszystkim u chorych, u których spodziewany czas przeżycia wynosi ponad 10 lat (a więc nie zaleca się tej metody u mężczyzn w podeszłym wieku), a guz nie przekracza anatomicznych granic gruczołu krokowego (tzw. choroba ograniczona do narządu).

Radioterapię (tzw. teleradioterapię, czyli napromienianie ze źródła promieniowania znajdującego się poza ciałem pacjenta, lub brachyterapię, czyli napromienianie prowadzone po umieszczeniu źródła promieniowania w samym gruczole) stosuje się głównie u mężczyzn z nieco bardziej zaawansowaną chorobą, ale bez przerzutów odległych.

W przypadku zaawansowanego raka gruczołu krokowego, w którym tzw. leczenie radykalne (operacja lub radioterapia) nie jest możliwe, zaleca się najczęściej hormonoterapię. Komórki raka gruczołu krokowego są zwykle pobudzane do wzrostu przez testosteron – leczenie hormonalne polega na zmniejszeniu wpływu testosteronu na nowotwór. Efekt ten można osiągnąć na kilka sposobów. Po pierwsze, należy rozważyć obustronne usunięcie jąder – prosty i bezpieczny sposób, chociaż przez wielu mężczyzn nieakceptowany ze względów psychologicznych. Po drugie, opracowano leki, które mogą ograniczać wpływ testosteronu na komórki raka (tzw. blokada androgenowa). Terapię hormonalną często stosuje się łącznie z radioterapią – skojarzenie obu metod zwiększa ich sumaryczną skuteczność. Z biegiem czasu skuteczność terapii hormonalnej maleje, mówi się wówczas o zjawisku nabywania „oporności na kastrację” przez komórki raka gruczołu krokowego. W takiej sytuacji podejmuje się zwykle decyzję o zastosowaniu innej metody – chemioterapii, użyciu nowych leków. U chorych na zaawansowanego raka gruczołu krokowego stosuje się także radioterapię ognisk przerzutowych w kościach.

Do działań profilaktycznych raka prostaty, zalecanych przez różne towarzystwa czy Narodowy Fundusz Zdrowia, należy oczywiście wykonywanie regularnych badań (głównie badania per rectum oraz oznaczanie stężenia markera nowotworowego – PSA – we krwi). Dodatkowo profilaktyka to także codzienne dbanie o swoje zdrowie — zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu, uprawianie aktywności fizycznej oraz praktykowanie dobrych nawyków dietetycznych (w tym także w celu utrzymania prawidłowej masy ciała).