Owłosienie patologiczne (hirsutyzm)

Hirsutyzm to zaburzenie charakteryzujące się obecnością nadmiernego wzrostu włosów u kobiet w miejscach anatomicznych typowych dla mężczyzn (broda, wąsy, klatka piersiowa, brzuch). Jest to wynik podwyższonego poziomu androgenów pochodzących z jajników, nadnerczy lub źródeł egzogennych.

Przyczyną jest podwyższone stężenie androgenów. Nadmierne owłosienie diagnozuje się niekiedy również u kobiet, które mają regularne miesiączki i prawidłowe stężenia androgenów w surowicy. W ich przypadku przyczynami hirsutyzmu są najczęściej predyspozycje genetyczne oraz wzmożona wrażliwość mieszków włosowych na androgeny, czyli męskie hormony płciowe. Jest to tzw. hirsutyzm idiopatyczny. Schorzenie może być również wywołane przyjmowaniem leków hormonalnych: androgeny, pochodne progesteronu (najczęściej środki antykoncepcyjne) lub steroidy.

Hirsutyzm to stan kliniczny, który może objawiać się m.in. nadmiernym owłosieniem u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn. Owłosienie o różnej obfitości, różnym odcieniu, długości i grubości pojawia się w okolicy wargi górnej (wąsy), na brodzie, na ramionach, na plecach, na klatce piersiowej, w pasie barkowym (okolice karku), w okolicach podbrzusza i nadbrzusza, na udach (po wewnętrznej stronie).

W diagnostyce najważniejszy jest dokładny wywiad (zwłaszcza rodzinny i dotyczący miesiączkowania), stwierdzenie męskiego typu owłosienia oraz określenie czynnika wywołującego. Podstawowe znaczenie ma jednak odróżnienie hirsutyzmu związanego z androgenami od hipertrychozy (nadmiernego porostu włosów na całej skórze lub ograniczonego do pewnych jej okolic), w której androgeny nie odgrywają żadnej roli, a włosy nie występują w miejscach typowo męskich.

W tym celu w wyznaczonych dniach cyklu wykonuje się badania hormonalne, w których ocenia się stężenie testosteronu i jego pochodnych a w uzasadnionych przypadkach także substancji wydzielanych przez tarczycę i przysadkę mózgową. Są to: progesteron, hormon luteinizujący (LH), hormon folikulotropowy (FSH), testosteron, siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), hormon tyreotropowy (TSH), tyroksyna, przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) oraz androstendion.

Leczenie hirsutyzmu polega na unormowaniu poziomu androgenów za pomocą leków antyandrogenowych. Najczęściej stosowane są doustne środki antykoncepcyjne. Na efekty terapii trzeba czekać co najmniej pół roku, gdyż tak długo trwa cykl wzrostu włosa.

W przypadku nadmiernego owłosienia uwarunkowanego genetycznie przyjmowanie jakichkolwiek leków jest nieskuteczne. Wówczas jedyną skuteczną metodą jest przeprowadzana w celach kosmetycznych epilacja, czyli trwałe usuwanie owłosienia na ograniczonych odcinkach skóry, np. za pomocą silnie zasadowych chemicznych depilatorów: siarczku baru i tioglikolanów, które mogą jednak działać drażniąco na skórę. Stosuje się także laseroterapię i zabiegi elektrolizy, w których za pomocą niskonapięciowego prądu usuwa się poszczególne cebulki włosowe.

Zapobieganie temu schorzeniu obejmuje głównie utrzymywanie prawidłowego poziomu hormonów. W przypadku pojawiającego się nadmiernego owłosienia powinno się skorzystać z porady kosmetologa lub dermatologa, który doradzi, jaka jest najlepsza metoda usuwania owłosienia.