Niedobór potasu

Niedobór potasu to stan, w którym organizm nie ma wystarczającej ilości potasu, który jest niezbędnym składnikiem mineralnym do prawidłowego funkcjonowania. Niedobór tego pierwiastka charakteryzuje się zaburzeniami ciśnienia krwi i zwiększeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Zbyt mała ilość może zaburzyć gospodarkę wodno-elektrolitową i funkcjonowanie mięśni.

Najczęściej spotykaną przyczyną hipokaliemii jest utrata potasu przez nerki z moczem lub przez przewód pokarmowy. Potas może również być tracony przez skórę w wyniku obfitego pocenia się lub po oparzeniach. Hipokaliemia może również być spowodowana długotrwałą małą podażą potasu z pokarmami, jak w przypadku osób przewlekle niedożywionych. Hipokaliemia jest bardzo częstym zaburzeniem. Najczęściej występuje u osób przyjmujących leki moczopędne powodujące utratę potasu z moczem. Zwykle są to pacjenci z niewydolnością serca lub z nadciśnieniem tętniczym.

W trakcie łagodnej hipokaliemii zwykle nie obserwuje się żadnych objawów. Pojawiają się, dopiero gdy stężenie potasu jest mniejsze niż 3,1 mmol/l, czyli gdy hipokaliemia jest umiarkowana lub ciężka. Wczesne objawy hipokaliemii to: ogólne osłabienie, zaparcie, kurcze mięśni, kołatanie (nierówny rytm) serca. Ciężka hipokaliemia może być przyczyną: ciężkiego osłabienia mięśni, a nawet porażenia mięśni, niedrożności jelit (porażenie jelit), groźnych arytmii serca i spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń czucia (np. mrowienie dłoni, stóp, twarzy), oddawania dużych objętości moczu i wzmożonego pragnienia.

Hipokaliemia jest rozpoznawana na podstawie oznaczenia stężenia potasu we krwi i stwierdzenia, że jest ono poniżej dolnego zakresu normy. Jeżeli przyczyna hipokaliemii nie jest znana, konieczne jest wykonanie szeregu badań, które pozwolą ustalić przyczynę małego stężenia potasu, co zwykle oznacza znaczny niedobór potasu w organizmie. Oznaczenie stężenia magnezu we krwi często jest przydatne, gdyż niedoborowi potasu czasami towarzyszy niedobór magnezu.

Leczenie hipokaliemii opiera się na uzupełnianiu niedoboru potasu oraz leczeniu (usunięciu) przyczyny, która wywołała ten niedobór. W przypadku łagodnej hipokaliemii, gdy nie pojawiły się jeszcze objawy, może wystarczyć spożywanie pokarmów bogatych w potas. Zwykle należy przyjmować na dobę 50–100 mmol potasu, aby uzupełnić jego łagodny niedobór. Często zalecane jest również przyjmowanie tzw. suplementów potasu, czyli preparatów przeznaczonych do leczenia niedoboru potasu lub zapobiegania hipokaliemii. Ciężka hipokaliemia leczona jest w szpitalu, podając potas dożylnie i często kontrolując jego stężenie we krwi.

U osób ze skłonnością do hipokaliemii podczas przyjmowania diuretyków konieczne jest stałe zwiększenie podaży potasu (tzw. suplementacja). Konieczne to bywa zwłaszcza u osób przyjmujących diuretyki w dużej dawce. Konieczne jest okresowe regularne kontrolowanie stężenia potasu we krwi. Do innych metod zapobiegania hipokaliemii zaliczana jest zmiana sposobu leczenia poprzez dołączenie leku moczopędnego, który hamuje wydalanie potasu z moczem. W takim przypadku również konieczne jest okresowe regularne kontrolowanie stężenia potasu we krwi.