Neuralgia nerwu trójdzielnego

Neuralgia nerwu trójdzielnego (zespół napadowego bólu twarzy, nerwoból nerwu trójdzielnego) jest to zespół charakteryzujący się nawracającymi epizodami przeszywającego bólu trwającego kilka sekund lub dłużej w obrębie czuciowej dystrybucji nerwu trójdzielnego. Ból może być zapoczątkowany przez stymulację punktów spustowych (bardzo tkliwe miejsca w obrębie mięśni lub powięzi, których stymulacja powoduje ból) na twarzy, wargach lub dziąsłach, przez ruch mięśni twarzy albo przez żucie.

Przyczyny neuralgii nerwu trójdzielnego mogą obejmować ucisk na nerw, uszkodzenie nerwu, infekcje, stany zapalne, lub zmiany związane z wiekiem. Dolegliwości niekiedy są spowodowane tzw. konfliktem naczyniowo-nerwowym. To sytuacja, w której naczynia i nerwy są nieprawidłowo ułożone, co skutkuje ich uciskiem i drażnieniem. Niekiedy w efekcie dochodzi też do uszkodzenia osłonki mielinowej nerwu trójdzielnego.
Czasami przyczyny neuralgii nie są znane.
Neuralgia objawowa może być spowodowana przez:
– guza mózgu,
– stan zapalny nerwu,
– półpasiec uszny (zespół Ramsaya-Hunta),
– mechaniczne uszkodzenie nerwu.

Ból występujący w neuralgii nerwu trójdzielnego może być bardzo natężony, ale jednocześnie krótki. Związany jest on najczęściej z II i III gałęzią nerwu trójdzielnego, wówczas nerw lokalizuje się w okolicy środkowego oraz dolnego obszaru twarzy (od oka do brody). Rzadziej można spotkać się z nerwobólem nerwu ocznego.

Nerwoból nerwu trójdzielnego:
– trwa zwykle kilkanaście sekund (nie przekracza dwóch minut);
– nie przekracza środkowej linii ciała;
– pojawia się okresowo, wówczas fazy remisji i nawrotów pojawiają się regularnie;
– pojawia się najczęściej kilka razy w ciągu doby, zwykle w ciągu dnia (rzadziej w nocy);
– może mieć charakter ciągły, zwłaszcza u niektórych pacjentów, gdy napad bólu występuje jeden po drugim (stan neuralgiczny);
– u większości chorych atakuje jednostronnie (obustronnie występuje np. u pacjentów w przebiegu stwardnienia rozsianego).
Nerwoból nerwu trójdzielnego charakteryzuje się również występowaniem tzw. obszarów spustowych, czyli takich, których dotykanie prowadzi do ataku bólu. Takie strefy występują zazwyczaj na policzku oraz wokół ust pacjenta, z tego powodu nawet najprostsze codziennie czynności mogą powodować ból, np. mycie zębów czy przeżywanie emocji. Ponadto u chorych z nerwobólem nerwu trójdzielnego można zaobserwować grymasy na twarzy przypominające tiki nerwowe.

Lekarz ustala rozpoznanie nerwobólu nerwu trójdzielnego na podstawie opisywanych przez pacjenta objawów, do których należy bardzo silny, napadowy ból twarzy, który może być wywoływany przez podrażnienie konkretnego fragmentu skóry. Lekarz POZ może rozpocząć leczenie lub skierować pacjenta do neurologa. Jeśli lekarz zdiagnozuje nerwoból nerwu trójdzielnego, będzie starał się ustalić przyczynę. Zleci wykonanie tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego głowy (MRI) lub angiografię rezonansu magnetycznego, które pozwolą na ukazanie ewentualnych zmian rozrostowych lub nieprawidłowości układu naczyniowego, które mogą uciskać nerw trójdzielny.

W celu leczenia nerwobólu samoistnego stosuje się leki, takie jak karbamazepina, klonazepam, kwas walproinowy oraz fenytoina. Niekiedy dobre skutki przynosi również stosowanie baklofenu. Powszechnie stosowane niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen nie są przydatne w leczeniu nerwobólu. Jeśli leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne, stosuje się blokady nerwowe, polegające na nastrzyknięciu nerwu i jego znieczuleniu. Zabieg należy systematycznie powtarzać.

U niektórych pacjentów dobre efekty przynosi akupunktura twarzy, technika wywodząca się z medycyny chińskiej. Polega na nakłuwaniu ciała cienkimi srebrnymi lub złotymi igłami, w precyzyjnie ustalonych lokalizacjach.

U około połowy pacjentów konieczne jest zastosowanie leczenia chirurgicznego, które ma na celu zniszczenie fragmentu lub całego nerwu trójdzielnego, który wywołuje objawy bólowe.

Nie istnieją metody zapobiegania wystąpieniu klasycznego nerwobólu nerwu trójdzielnego, ponieważ w wielu przypadkach choroba powstaje samoistnie, bez uchwytnej przyczyny lub w wyniku konfliktu naczyniowo-nerwowego.