Liszaj płaski (lichen planus)

Liszaj płaski (lichen planus) to zapalna, świądowa choroba skóry i błon śluzowych, która może być zarówno uogólniona jak i zlokalizowana. Charakteryzuje się charakterystycznymi fioletowawymi, płasko zakończonymi grudkami, z upodobaniem występującymi na tułowiu i powierzchniach zginaczy. Zmiany mogą być dyskretne lub łączyć się w blaszki. W badaniu histologicznym stwierdza się „zębatą” hiperplazję naskórka i wakuolarne zmiany w warstwie podstawnej naskórka wraz z intensywnym naciekiem zapalnym w górnej części skóry.

Przyczyny choroby nie są znane. Przypuszcza się, że wpływ na rozwój liszaja płaskiego mają choroby autoimmunologiczne (kiedy komórki układu odpornościowego atakują własny organizm). Często pojawia się u osób, u których zdiagnozowano marskość wątroby czy zapalenie wątroby lub cukrzycę.

Zmiany charakterystyczne dla liszaja płaskiego spotyka się również w chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi (graft versus host disease – GVHD). Innymi czynnikami wywołującymi chorobę mogą być leki, m.in.: penicylamina, sole złota, arsen, metylodopa, kwas paraaminosalicylowy (PAS).

Objawy liszaja płaskiego zależą od tego, jaką część ciała zajęła choroba:
– Skóra — symetryczne, sinoczerwone grudki wielkości 1-3 mm o błyszczącej powierzchni. Można na nich dostrzec niewielkie białe linie, nazywane prążkami Wickhama. Rzadziej można zaobserwować pęcherze i bąble. Zmian tych może być tylko kilka lub kilkadziesiąt. Wykwitom towarzyszy charakterystyczny świąd skóry (ulgę przynosi pocieranie skóry, a nie jej drapanie). Wykwity najczęściej pojawiają się na skórze nadgarstków, w dolnej części pleców, na kostkach i łydkach.
– Owłosiona skóra głowy — zaczerwienienie i podrażnienie, niewielkie grudki, cienkie włosy lub ich brak, blizny (łysienie bliznowaciejące).
– Jama ustna — zmiany w postaci białej siateczki zlokalizowane na wewnętrznej stronie policzków. Zdarzają się także przypadki, gdy liszaj płaski pojawia się na języku, wargach i dziąsłach. Objawami współtowarzyszącymi mogą być zaczerwienienie i opuchlizna, łuszczenie się błony śluzowej na dziąsłach, a także bolesne owrzodzenia, które mogą powodować uczucie palenia.
– Paznokcie — podłużne, żółtawe bruzdy, ubytki w płytce paznokcia, jego stopniowe wykruszanie. Może nawet dojść do zaniku płytki paznokcia.
– Narządy płciowe — u kobiet charakterystyczny jest świąd sromu, który towarzyszy pogrubieniu skóry tej okolicy oraz białawym grudkom.

Do postawienia diagnozy zwykle wystarczają same objawy kliniczne. Lekarz, obserwując zmiany w jednej okolicy ciała, np. na skórze, powinien również sprawdzić inne miejsca na ciele, w których może pojawić się liszaj.

Ponieważ liszaj płaski występuje pod wieloma postaciami, do rozpoznania niektórych z nich potrzebne jest wykonanie badań histopatologicznych. Badania te polegają na pobraniu wycinka zmienionej chorobowo skóry i poddaniu go ocenie pod mikroskopem.

Leczenie liszaja polega głównie na złagodzeniu jego objawów, a także na przyspieszeniu ustąpienia dolegliwości. Na zmiany skórne stosuje się zwykle miejscowo maści, zawierające silne glikokortykosteroidy.

W uzasadnionych przypadkach lekarz dermatolog może rozważyć ich podanie drogą doustną w postaci tabletek. Zadaniem glikokortykosteroidów jest złagodzenie swędzenia i spowodowanie, że zmiany skórne ulegną spłaszczeniu.

Nie ma możliwości zapobiegania rozwojowi choroby.