Kryptosporydioza

Kryptosporydioza to choroba jelit wywołana przez pasożyta Cryptosporidium. Pasożyt ten żyje w glebie, żywności i wodzie. Może również znajdować się na powierzchniach, które zostały zanieczyszczone odpadami. Najczęstszym objawem kryptosporoidozy jest wodnista biegunka.

Przyczyną kryptosporydiozy jest spożycie oocyst, z których w jelicie uwalniają się sporozoity, które z kolei wnikają do komórek nabłonka jelitowego. W nabłonku zachodzą dalsze etapy rozwoju pasożyta i jego namnażanie, wskutek czego powstają nowe formy zdolne do zakażania kolejnych komórek nabłonka jelitowego oraz cysty wydalane z kałem. Cryptosporidium parvum może szerzyć się ze zwierząt na ludzi, jak również drogą kontaktów międzyludzkich, np. w domach opieki, w gospodarstwie domowym czy też przez kontakty seksualne. Ciąża jest również czynnikiem predysponującym do zakażenia. Oocysty wydalane z kałem są zdolne do natychmiastowego zarażenia kolejnego pacjenta, są bardzo wytrzymałe i oporne na standardowe chlorowanie wody. Charakteryzują się ponadto bardzo wysoką zakaźnością – do wywołania choroby u człowieka wystarczy 10 oocyst.

Kryptosporydioza charakteryzuje się wodnistą biegunką o różnej intensywności oraz napadowymi kurczowymi bólami brzucha. Do innych objawów towarzyszących zarażeniu należą: bóle głowy, osłabienie, bóle mięśni, nudności, utrata apetytu, wymioty, znużenie. Choroba pasożytnicza w postaci kryptosporydiozy jest zazwyczaj bezgorączkowa. Natomiast w stolcu stwierdza się śluz, z kolei erytrocyty i leukocyty są nieobecne. U osób z deficytem odporności zaburzenia wchłaniania spowodowane przez przewlekłą biegunkę prowadzą do niedożywienia, spadku masy ciała i wyniszczenia.

W diagnostyce kryptosporydiozy wykonuje się badanie mikroskopowe świeżego lub utrwalonego 10% formaliną kału. Rozpoznanie choroby ułatwia również barwienie preparatów według Ziehla-Neelsena lub Kinyouna. Znalezienie w kale małych (4-5 mikrom) oocyst Cryptosporidium spp. potwierdza inwazję. Istotne znaczenie ma wielokrotne badanie mikroskopowe kału. Ponadto można zastosować metody immunoenzymatyczne wykrywające koproantygeny Cryptosporidium spp. i immunofluorescencyjne ujawniające oocysty (odczyn immunofluorescencji bezpośredniej przy użyciu przeciwciał monoklonalnych). Technika polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR) służy do wykrycia DNA pierwotniaka w kale.

W leczeniu kryptosporydiozy stosuje się nitazoksanid w postaci tabletek lub zawiesiny. Alternatywnie można zastosować paromomycynę, efekty przynosi również stosowanie azytromycyny. W postępowaniu przyczynowym stosuje się również spiramycynę, klarytromycynę, atowakwon. W leczeniu kryptosporydiozy ważne jest również wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Leczenie osób z niedoborami odporności może być mało skuteczne. U zakażonych HIV skuteczna cART łagodzi objawy kryptosporydiozy i zmniejsza ryzyko nawrotów.

W zapobieganiu kryptosporydiozie ważną rolę odgrywa spożywanie wody, która nie jest zanieczyszczona biologicznie (chlorowanie nie jest skuteczne, ponieważ nie zabija oocyst). Można stosować inne metody na uzdatnianie wody, np. ozonowanie czy filtrowanie.
Do innych sposobów profilaktyki należą:
– unikanie spożywania surowych lub półsurowych potraw (np. owoce morza), ponieważ mogą one być zanieczyszczone oocystami pierwotniaka przez wodę lub glebę;
– unikanie jedzenia żywności wystawionej na długo przed spożyciem (może ona zostać skażona przez np. muchy);
– dbanie o higienę osobistą,
– zapewnienie pacjentowi hospitalizowanemu z powodu kryptosporydiozy — izolacji kontaktowej.