Krwotok podpajęczynówkowy

Krwotok podpajęczynówkowy to krwawienie do przestrzeni wewnątrzczaszkowej lub podpajęczynówkowej rdzenia kręgowego, najczęściej w wyniku pęknięcia tętniaka wewnątrzczaszkowego. Jest to stan, który wymaga pilnej opieki medycznej.

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka, czyli nieprawidłowo zbudowanego naczynia tętniczego lub (znacznie rzadziej) pęknięcia naczyniaka tętniczo-żylnego. Inne bardzo rzadkie przyczyny takiego krwawienia to uraz głowy lub skaza krwotoczna.

Objawy podmiotowe (czyli dolegliwości odczuwane przez pacjenta) to nagły silny ból głowy o charakterze piorunującym, najczęściej w okolicy potylicy i karku, niekiedy jednostronny. Ból głowy ma charakter narastający w ciągu kilku minut. Niekiedy silny ból głowy występuje w okolicznościach sugerujących związek ze wzrostem ciśnienia tętniczego: podczas wysiłku, kaszlu, defekacji, emocji, ale w przeważającej liczbie przypadków okoliczności poprzedzające nie mają znaczenia.

Bólowi głowy może towarzyszyć nadwrażliwość na światło i hałas, występują nudności, wymioty. Niekiedy dochodzi do napadów padaczkowych, utraty świadomości, przytomności, a nawet do zgonu przed przybyciem pomocy.

Rozpoznanie krwotoku podpajęczynówkowego ustala się na podstawie wywiadu i objawów klinicznych oraz badań dodatkowych. Najważniejszym badaniem dodatkowym jest tomografia komputerowa głowy, która w pierwszej dobie pozwala u 95% chorych stwierdzić krew w przestrzeni podpajęczynówkowej, a u pewnej części chorych wykrywa przyczynę krwawienia, czyli tętniaka lub naczyniaka.

Po rozpoznaniu krwawienia podpajęczynówkowego kolejnym etapem diagnostycznym jest znalezienie jego przyczyny. Wykonuje się nieinwazyjne badania naczyniowe: angiografię tomografii komputerowej czy angiografię rezonansu magnetycznego.

Początkowo w leczeniu krwotoku podpajęczynówkowego najistotniejsza jest stabilizacja stanu pacjenta — przy znacznych zaburzeniach świadomości konieczna może m.in. być intubacja oraz stosowanie sztucznej wentylacji. Wymagane jest wtedy stałe monitorowanie u chorego m.in. jego ciśnienia tętniczego, tętna oraz częstości oddychania.

Niezwykle ważne w leczeniu krwotoku podpajęczynówkowego jest zapobieganie ponownemu krwawieniu. W tym celu wykorzystuje się przede wszystkim leki hipotensyjne, które pozwalają utrzymać ciśnienie tętnicze w pożądanych granicach (zwykle przyjmuje się, że ciśnienie skurczowe powinno wynosić pomiędzy 140 a 160 mmHg). Lekami, które mogą znajdować wykorzystanie w takiej sytuacji, są m.in. labetalol oraz nikardypina. Po wystąpieniu krwotoku podpajęczynówkowego pacjentom podawany może być jeszcze jeden lek — nimodypina — którego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia zjawiska wazokonstrykcji. Istotną rolę odgrywa również i łagodzenie dolegliwości bólowych (w tym celu wykorzystywane mogą być np. opioidowe leki przeciwbólowe).

Całkowite zapobieganie krwotokowi podpajęczynówkowemu nie jest możliwe, ale istotną rolę odgrywa ograniczanie jego ryzyka. Prewencja krwotoków opiera się na utrzymywaniu właściwych wartości ciśnienia tętniczego krwi, unikaniu spożywania nadmiernych ilości alkoholu czy palenia papierosów oraz na podejmowaniu regularnej aktywności fizycznej.