Kamica pęcherza moczowego

Kamica pęcherza moczowego to choroba, w której w pęcherzu moczowym tworzą się kamienie, czyli twarde grudki minerałów. Jeśli mocz zalega w pęcherzu przez długi czas, substancje chemiczne w moczu tworzą kryształy, które twardnieją i przekształcają się w kamienie pęcherza. Mogą one nie powodować żadnych objawów, jeśli są wystarczająco małe, by wydostać się z pęcherza podczas diurezy, ale większość ludzi z kamieniami pęcherza doświadcza różnych dolegliwości, ponieważ kamienie albo podrażniają ścianę pęcherza, albo blokują przepływ moczu.

Pierwotną przyczyną kamicy pęcherza moczowego jest dieta bogata w białko zwierzęce, a także picie za małej ilości płynów. Ryzyko rozwoju choroby rośnie, gdy w drogach moczowych są (wrodzone lub nabyte) przeszkody, np. zrosty, które utrudniają odpływ moczu. Kamicy sprzyjają częste zakażenia dróg moczowych (ale i odwrotnie – kamica prowokuje zapalenia), a także niedobór magnezu we krwi.
Natomiast na to, jakiego rodzaju złogi powstają, wpływ ma m.in. pH moczu. Jeśli jest stale niskie, tworzą się złogi moczanowe i cystynowe, zaś stale wysokie – fosforanowe i szczawianowe.

Dolegliwości wynikają z drażniącego działania złogu na ścianę pęcherza. Pojawiający się ból, ulega nasileniu przy ruchach ciała, natomiast słabnie w pozycji leżącej. Często dochodzi do promieniowania bólu do ujścia zewnętrznego cewki moczowej. Może pojawić się również bolesne oddawanie moczu (dysuria) połączone z przerywanym strumieniem moczu. Po wykonywaniu ruchów, w kamicy pęcherza moczowego, może wystąpić krwinkomocz lub krwiomocz. Pojawia się również częste oddawanie moczu (częstomocz) występujący głównie w dzień (nagłe parcie na mocz zwłaszcza podczas chodzenia) niż w nocy, może dojść także do zastoju moczu. U dzieci natomiast może wystąpić nietrzymanie moczu oraz moczenie nocne. Kamicy pęcherza moczowego mogą towarzyszyć, trudne w leczeniu, zakażenia układu moczowego.

Rozpoznanie jest stawiane na podstawie zgłaszanych objawów, badań obrazowych (USG, RTG, spiralne TK bez podania środka kontrastowego – coraz częściej stosowane) oraz badania ogólnego moczu. Rozpoznanie można postawić na podstawie badania fizykalnego u osób szczupłych z dużym kamieniem. Kamień może być wyczuwalny u mężczyzn przy badaniu dwuręcznym przez odbytnicę lub u kobiet w badaniu przezpochwowym. Kamień w pęcherzu moczowym, w badaniu radiologicznym, aż u połowy pacjentów jest niewidoczny (tzw. kamień bezcieniowy). Obecnie kamicę pęcherza moczowego najczęściej rozpoznajemy podczas badania USG.

Celem leczenia kamicy pęcherza moczowego jest usunięcie złogu i zapobieganie nawrotom kamicy. Kamienie są usuwane z pęcherza moczowego podczas nadłonowego nacięcia pęcherza (cystolitotomia). Mogą być również usuwane na drodze endoskopowej przy jednoczesnym zlikwidowaniu przeszkody w odpływie moczu. W niektórych przypadkach może być konieczne usunięcie złogów poprzez rozkruszenie kamieni (litotrypsja), a następnie przez wydalenie ich przezcewkowo.

Niezależnie od rodzaju kamicy kluczowe jest dostarczanie takiej ilości płynów, aby diureza wynosiła ponad 2 l/dobę. Niewielka ilość płynów zwiększa stężenie substancji kamicorodnych (litogennych) w moczu. Znaczenie ma również rodzaj przyjmowanych płynów:
– herbata, kawa, wino, piwo, sok pomarańczowy – przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka kamicy wapniowej;
– sok pomidorowy, jabłkowy, grejpfrutowy – zwiększają ryzyko kamicy wapniowej.

W profilaktyce kamicy ważne jest unikanie produktów bogatych w związki szczawianowe, purynowe oraz ograniczenie spożycia białka zwierzęcego (białko przyczynia się do wzrostu wydalania wapnia i kwasu moczowego z moczem, a zmniejsza wydalanie cytrynianów – inhibitor krystalizacji). Natomiast nie zaleca się zmniejszenia spożycia wapnia. Wapń wiąże w przewodzie pokarmowym szczawiany – zmniejsza przez to ich wchłanianie i tym samym zmniejsza ich wydalanie z moczem. Nasiona roślin strączkowych (np. bób, fasola) oraz ciemne pieczywo, ze względu na obecność fitynianów, przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka kamicy. W ramach profilaktyki kamicy moczowej zaleca się unikanie: szpinaku, rabarbaru, buraków ćwikłowych, czekolady, mocnej kawy i mocnej herbaty.