Hipokaliemia

Hipokaliemia jest to nieprawidłowo niskie stężenie potasu we krwi. Może wynikać z utraty potasu przez wydzielanie nerkowe lub drogą pokarmową, jak wymioty czy biegunka. Klinicznie może objawiać się zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi od osłabienia do porażenia, nieprawidłowościami elektrokardiograficznymi, chorobami nerek i zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi.

Najczęściej spotykaną przyczyną hipokaliemii jest utrata potasu przez nerki z moczem lub przez przewód pokarmowy. Potas może również być tracony przez skórę w wyniku obfitego pocenia się lub po oparzeniach. Hipokaliemia może być również spowodowana przez długotrwałą małą podaż potasu z pokarmami, jak w przypadku osób przewlekle niedożywionych. Najczęściej występuje u osób przyjmujących leki moczopędne, które powodują utratę potasu z moczem. Zwykle są to pacjenci z niewydolnością serca lub z nadciśnieniem tętniczym.

W trakcie łagodnej hipokaliemii zwykle nie obserwuje się żadnych objawów. Pojawiają się, dopiero gdy stężenie potasu jest mniejsze niż 3,1 mmol/l, czyli gdy hipokaliemia jest umiarkowana lub ciężka. Wczesne objawy hipokaliemii to: ogólne osłabienie, zaparcie, kurcze mięśni, kołatanie (nierówny rytm) serca. Ciężka hipokaliemia może być przyczyną: ciężkiego osłabienia mięśni, a nawet porażenia mięśni, niedrożności jelit (porażenie jelit), groźnych arytmii serca i spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń czucia (np. mrowienie dłoni, stóp, twarzy), oddawania dużych objętości moczu i wzmożonego pragnienia.

Hipokaliemia jest rozpoznawana na podstawie oznaczenia stężenia potasu we krwi i stwierdzenia, że jest ono poniżej dolnego zakresu normy. Jeżeli przyczyna hipokaliemii nie jest znana (np. diuretyki, biegunka, wymioty, anoreksja), konieczne jest wykonanie szeregu badań, które pozwolą ustalić przyczynę małego stężenia potasu. Oznaczenie stężenia magnezu we krwi często jest przydatne, gdyż niedoborowi potasu czasami towarzyszy niedobór magnezu.

Leczenie hipokaliemii opiera się na uzupełnianiu niedoboru potasu oraz leczeniu (usunięciu) przyczyny, która wywołała ten niedobór. W przypadku łagodnej hipokaliemii, gdy nie pojawiły się jeszcze objawy, może wystarczyć spożywanie pokarmów bogatych w potas. Zwykle należy przyjmować na dobę 50–100 mmol potasu, aby uzupełnić jego łagodny niedobór. Często zalecane jest również przyjmowanie tzw. suplementów potasu, czyli preparatów przeznaczonych do leczenia niedoboru potasu lub zapobiegania hipokaliemii. Ciężka hipokaliemia leczona jest w szpitalu. Potas podawany jest wtedy dożylnie i często kontrolowane jest jego stężenie we krwi.

Aby zapobiec hipokaliemii, ważne jest spożywanie pokarmów bogatych w potas, takich jak: banany, pomarańcze, awokado, szpinak, bataty. Zaleca się także unikać nadmiernego spożywania alkoholu i napojów wysokofeinowych, które mogą prowadzić do utraty potasu.